Τι είναι το δημόσιο χρέος; «Είναι το μόνο κομμάτι του εθνικού πλούτου που ανήκει σε όλο το λαό». Το δημόσιο χρέος είναι δημιούργημα των εμπόρων-τραπεζιτών των κρατών της Σικελίας, της Γένοβας και της Βενετίας κατά τα τέλη του Μεσαίωνα. Όταν τα κράτη αυτά παρήκμασαν, δάνεισαν πολλά χρήματα στην Ισπανία κατά τον 16ο αιώνα. Κατόπιν από το 17ο αιώνα δάνεισαν την Ολλανδία, και από τις αρχές ως τα μέσα του 18ου αιώνα η Ολλανδία δάνεισε πολλά χρήματα στην Αγγλία και αυτή στη συνέχεια δάνεισε στην Αμερική. Στην Ελλάδα το σύστημα του δημόσιου χρέους έχει τις ρίζες του στην επανάσταση του 1821.
Το Α΄ δάνειο της ανεξαρτησίας το 1824
Όταν οι Έλληνες επαναστάτησαν στα 1821 η αγγλική πολιτική ήταν εχθρική ως προς την επανάσταση. Οι Άγγλοι επέμεναν στο δόγμα της ακεραιότητας της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και στην ανακοπή της επιρροής της Ρωσίας στα Βαλκάνια. Στα 1823 η Αγγλία με υπουργό Εξωτερικών τον Γεώργιο Κάνινγκ έκανε στροφή στην εξωτερική της πολιτική. Ο Κάνινγκ πίστευε ότι τα απελευθερωτικά κινήματα τα οποία θα επιτύγχαναν να συγκροτήσουν νέα κράτη θα είχαν την ανάγκη να αναπτύξουν τη βιομηχανία, τον εμπορικό στόλο και τα οικονομικά μέσα.
Αυτά τα διέθετε ήδη η Αγγλία και κατ’ επέκταση οι νέες χώρες θα προσέτρεχαν σ’ αυτή για να τα αποκτήσουν και ταυτόχρονα θα γίνονταν και προτεκτοράτα της. Στις 25 Μαΐου του 1823 η Αγγλία αναγνώρισε ότι η επαναστατημένη Ελλάδα και η Οθωμανική Αυτοκρατορία βρίσκονται σε «εμπόλεμη κατάσταση». Τον ίδιο μήνα ορίστηκε η επιτροπή που θα διαπραγματευόταν το δάνειο και η οποία αποτελούνταν από τους Ιωάννη Ορλάνδο, γαμπρό του Γεώργιου Κουντουριώτη, Ανδρέα Λουριώτη, έμπιστο του Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, και τον Ιωάννη Ζαΐμη, εκπρόσωπο των Μωραϊτών. Ο Μπάουριγκ πήρε την επιτροπή και την πήγε κατευθείαν στον τραπεζιτικό οίκο Λόγκμαν και Ο’ Μπράιαν και έκλεισε αμέσως το πρώτο δάνειο των Ελλήνων στις 15 Φεβρουαρίου του 1824. Το δάνειο αυτό είχε ονομαστική αξία 800.000 λίρες στερλίνες αλλά έκλεισε στο άρτιο του 59% όταν άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής είχαν δανειστεί με τιμές που έφταναν από το 70% ως το 85%. Έτσι η Ελλάδα έπρεπε να εισπράξει 472.000 λίρες στερλίνες. Η εκκαθάριση του δανείου αυτού ήταν εντελώς ληστρική και έγινε ως εξής:
α) Οι τραπεζίτες παρακράτησαν χρεολύσια δύο ετών ήτοι 96.000 λίρες. β) Επίσης παρακράτησαν για προμήθεια και ασφάλιστρα 25.746 λίρες. γ) Οι Ράλλης και Ρικάρδος έλαβαν προμήθειες για τη σύναψη του δεύτερου δανείου 26.576 λίρες. δ) Για την επιτροπή των Ελλήνων, τον λόρδο Βύρωνα και για διάφορα άλλα έξοδα διατέθηκαν 14.889 λίρες. ε) Αγοράστηκαν πολεμοφόδια για την Ελλάδα 10.063 λίρες. στ) Η ελληνική κυβέρνηση εισέπραξε σε μετρητά μόνο 298.726 λίρες.
Στις 24 Ιουλίου του 1824 το Εκτελεστικό Σώμα εισηγήθηκε στο Βουλευτικό τη σύναψη ενός δεύτερου δανείου από την Αγγλία για τις ανάγκες του αγώνα. Στις 17 Δεκεμβρίου του 1824 ο Διευθυντής της Δυτικής Ελλάδας Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος, αφού προηγούμενα με εισήγησή του το στρατοδικείο καταδίκασε τον Καραϊσκάκη ως προδότη της πατρίδας, συγκάλεσε μια συνέλευση των καπεταναίων στο Αιτωλικό. Τότε ο Μέγα Πάνος ρώτησε τον Μαυροκορδάτο πού ξόδεψε τα χρήματα του πρώτου δανείου καθώς και τις εισπράξεις από τις προσόδους της Δυτικής Στερεάς Ελλάδας. Ο τελευταίος απάντησε με την εξής αοριστία: «Τα εξώδευσα δια τας ανάγκας της Πατρίδος».
Το Β΄ δάνειο της ανεξαρτησίας το 1825
Στα 1825 ανακλήθηκε από την ελληνική κυβέρνηση ο Ι. Ζαΐμης και στη θέση του στάλθηκε ο Γ. Σπανιολάκης. Στις 7 Φεβρουαρίου του 1825 η επιτροπή της ελληνικής κυβέρνησης στο Λονδίνο έκλεισε συμφωνία με τον τραπεζιτικό οίκο των Ρικάρδων για τη χορήγηση εκ μέρους τους στην Ελλάδα ενός δεύτερου δανείου. Η ονομαστική αξία του δανείου αυτού ήταν 2.000.000 λίρες στερλίνες αλλά έκλεισε στο άρτιο του 55,5%, ήτοι θα παίρναμε 1.110.000 λίρες. Η εκκαθάριση του δανείου αυτού ήταν ακόμη πιο ληστρική από το πρώτο δάνειο και έχει ως εξής: α) Οι τραπεζίτες παρακράτησαν για τοκοχρεολύσια δύο ετών και για προμήθεια έκδοσης του δανείου 284.000 λίρες. β) Έγιναν παραγγελίες για ναυπήγηση δύο φρεγατών στην Αμερική 155.000 λίρες. γ) Επίσης για παραγγελίες 6 ατμόπλοιων στο Λονδίνο 160.000 λίρες. δ) Για εξαγορά ομολογιών του πρώτου και του δεύτερου δανείου 212.207 λίρες. ε) Για αγορά στρατιωτικών εφοδίων 83.679 λίρες. στ) Η ελληνική κυβέρνηση εισέπραξε σε μετρητά μόνο 216.114 λίρες. Οι επίτροποι Ι. Ορλάνδος και Α. Λουριώτης για τις επί μέρους καταχρήσεις των δύο δανείων καταδικάστηκαν από το Ελεγκτικό Συνέδριο το 1834 ως χρεώστες για το ποσό των 28.768 λιρών.
Μετά τα δάνεια της ανεξαρτησίας, κατά την καποδιστριακή περίοδο, η μεν Ρωσία χορήγησε στον κυβερνήτη 1.100.000 χρυσά φράγκα, ο δε φιλέλληνας Εϋνάρδος στα 1829 χορήγησε 700.000 χρυσά φράγκα.
Τα οθωνικά και βαυαρικά δάνεια
Όταν οι τρεις Προστάτιδες Δυνάμεις Αγγλία, Γαλλία και Ρωσία με τη διακήρυξη του Συνεδρίου του Λονδίνου στα 1823 επέβαλαν το θεσμό της βασιλείας στην Ελλάδα, χορήγησαν και ένα δάνειο στο Όθωνα για να στεριώσει η εξουσία του. Το δάνειο αυτό κλείστηκε από τον τραπεζιτικό οίκο των Ρότσιλντ στο Παρίσι, είχε ονομαστική αξία 60.000.000 χρυσά φράγκα και κλείστηκε στο άρτιο του 94%. Οι τρεις Προστάτιδες Δυνάμεις εγγυήθηκαν για το ποσό των 57.239.040 χρυσών φράγκων. Το δάνειο αυτό λόγω της ληστρικότητας που επέδειξαν οι ξένοι κεφαλαιούχοι και της κατασπατάλησής του από τους Βαυαρούς ονομάστηκε από το λαό «βασιλοφάγον άμα και βασιλοποιόν». Το δάνειο εκκαθαρίστηκε ως εξής: α) Οι τραπεζίτες Ρότσιλντ παρακράτησαν για τόκους, προμήθειες, έξοδα δανείου και εξόφληση των πρώτων ομολογιών 29.239.040 χρυσά φράγκα. β) Για έξοδα του Όθωνα, της Αντιβασιλείας και του Βαυαρικού στρατού 14.167.282 χρυσά φράγκα. γ) Η Οθωμανική Αυτοκρατορία έλαβε για την εξαγορά της Φθιώτιδας και της Εύβοιας 11.222.598 χρυσά φράγκα. δ) Η Ρωσία πήρε για τα καποδιστριακά δάνεια 1.215.949 χρυσά φράγκα. ε) Για τη Γαλλία, τον τραπεζίτη Εϋνάρδο και τα πρώτα δάνεια της ανεξαρτησίας καταβλήθηκαν 924.491 χρυσά φράγκα. στ) Η Ελλάδα δυστυχώς εισέπραξε μόνο 469.680 χρυσά φράγκα. Στα 1835 και στα 1836 ο πατέρας του βασιλιά Όθωνα Λουδοβίκος θέλοντας να δείξει «το προς το ελληνικόν έθνος και την ελληνικήν μοναρχίαν διηνεκές αυτού ενδιαφέρον» χορήγησε στον Όθωνα τρία δάνεια ύψους 2.917.711 χρυσών φράγκων.
Α’ Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ) 1857
Με αφορμή την πρόθεση του τσάρου Νικόλαου Α΄ της Ρωσίας να θέσει υπό την προστασία του τους Αγίους Τόπους, η Τουρκία τον Οκτώβριο του 1853 κήρυξε τον πόλεμο κατά της Ρωσίας. Στο πλευρό της Τουρκίας εισήλθαν η Αγγλία και η Γαλλία και ο πόλεμος γενικεύτηκε. Στην Ελλάδα κατά τις αρχές του 1854 με την ενθάρρυνση του βασιλιά Όθωνα και της Αμαλίας στρατιωτικά σώματα μπήκαν στην Ήπειρο και τη Θεσσαλία και επαναστάτησαν κατά των Τούρκων.
Τότε οι πρεσβευτές της Αγγλίας και της Γαλλίας στην Αθήνα έστειλαν τελεσίγραφο στην κυβέρνηση να ανακαλέσει τα στρατιωτικά σώματα από την Ήπειρο και τη Θεσσαλία. Παράλληλα ο αγγλογαλλικός στόλος προχώρησε πρώτα στο θαλάσσιο αποκλεισμό των ακτών της Ελλάδας και στις 13 Μαΐου του 1851 κατέλαβε τον Πειραιά υπό τη διοίκηση του Μ. Τινάν.
Τότε ο βασιλιάς Όθωνας αναγκάστηκε να υποχωρήσει και αντικατέστησε τον πρωθυπουργό Α. Κριεζή με τον Α. Μαυροκορδάτο. Τη νέα κυβέρνηση ο λαός ονόμασε «Υπουργείο της Κατοχής». Τα κατοχικά στρατεύματα επέβαλα λογοκρισία στον αντιπολιτευόμενο Τύπο, κατέστρεψαν τα πιεστήρια της εφημερίδας Αιώνας, συνέλαβαν τον ιστορικό και δημοσιογράφο Ι. Φιλήμονα καθώς και τον αρχισυντάκτη της εφημερίδας Ελπίδας Κ. Λεβίδη, και έκαναν συχνές στρατιωτικές παρελάσεις στους δρόμους της Αθήνας για να κάμψουν το φρόνημα του λαού. Κατά δυστυχή συγκυρία γάλλοι στρατιώτες ήταν φορείς της χολέρας και τη μετέδωσαν στο λαό και 3.000 Αθηναίοι πέθαναν την εποχή εκείνη. Στις 15 Φεβρουαρίου του 1857 μετά από διαβήματα της Ρωσίας τα αγγλογαλλικά στρατεύματα αποχώρησαν από την Αθήνα και τον Πειραιά. Στις 18 Φεβρουαρίου του 1857 έφτασε στην Αθήνα η Επιτροπή των Προστάτιδων Δυνάμεων η οποία αποτελούταν από τους Οριές, Μοντερό και Οζέροφ, έργο της οποίας ήταν να διερευνήσει τις δυνατότητες που είχε η Ελλάδα να ξεπληρώσει τα δάνεια του Όθωνα.
Η Επιτροπή παρέμεινε στην Αθήνα δύο χρόνια μέχρι το 1859 και συνέταξε μια γενική έκθεση η οποία δημοσιεύτηκε στο Λονδίνο στα 1860. Η Επιτροπή κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να ξεπληρώσει τα δάνεια του Όθωνα δίνοντας στις Προστάτιδες Δυνάμεις κάθε χρόνο 900.000 χρυσά φράγκα. Η ελληνική κυβέρνηση αποδέχτηκε το συμβιβασμό.
του Θωμά Παπακωνσταντίνου
Τά πολλά λόγια είναι φτώχεια.... η σιωπή είναι χρυσός!
ΑπάντησηΔιαγραφήΕυχαριστούμε γιά τό άρθρο σας.