Τα οικονομικά των Αθηνών- Η Δημοσιονομική πολιτική των Αθηνών.

ΤΟΣΟ Η ΕΙΣΠΡΑΞΗ και η εισροή πόρων στο δημόσιο ταμείο όσο και η διάθεση των πόρων αυτών απαιτούσαν άσκηση σοβαρής δημοσιονομικής πολιτικής, που λόγω του χαρακτήρα της άμεσης δημοκρατίας, πρέπει να ήταν εύληπτη και κατανοητή από το πλείστον των κατοίκων της Αττικής. Ο καθηγητής Ανδρέας Ανδρεάδης, ο κορυφαίος οικονομολόγος ιστορικός, στο μνημειώδες δίτομο έργο του Ιστορία της Ελληνικής Δημόσιας Οικονομίας γράφει ότι όλοι σχεδόν οι Αθηναίοι είχαν επίγνωση της σημασίας της δημοσιονομικής πολιτικής. Αυτό πιστοποιείται από το γεγονός ότι όλοι σχεδόν οι επιφανείς πολιτικοί ή ρήτορες ασχολήθηκαν με τα οικονομικά, όπως ο ιστορικός Ξενοφών (Οικονομικός), ή ακόμη και ο κωμικός Αριστοφάνης. << Ο Περικλής την μεν εξωτερικήν του πολιτικήν εβάσιζεν επί της δημοσιονομικής πολιτικής υπεροχής της πατρίδος του, την δε εσωτερικήν επί της μισθοδοσίας των δημοσίων αξιωμάτων και επί μεγαλοπρεπούς προγράμματος δημοσίων έργων σκοπούντων ου μόνο την πόλιν να καλλωπίσωσιν, αλλά και εις τον λαόν να παρέχωσιν εργασίαν>>( Ανδρεάδης, οπ.π.,Ά,σ.250) Κατά τον Ανδρεάδη, η καλή δημοσιονομική πολιτική των Αθηναίων στηριζόταν στις ακόλουθες αρχές: α) Ιδιαίτερη φροντίδα για την καθαρότητα του νομίσματος.<< Ουδέποτε οι Αθηναίοι ηλλοίουν τον τίτλον των επίσημων αργυρών αυτών νομισμάτων>>. β)Σωστή οργάνωση και διαχείριση των προσόδων. γ) Μεγάλη προσοχή στο δημόσιο λογιστικό. δ)Διαφάνεια σε υπέρτατο βαθμό σε ότι αφορά στη διαχείριση του δημόσιου πλούτου. Τέλος, ας προστεθεί και η ανάδειξη αξιόλογων οικονομολόγων, οι οποίοι διαχειρίσθηκαν το δημόσιο χρήμα, όπως ο Εύβουλος και ο ρήτορας Λυκούργος που διέπρεψε ως ταμίας. Ιστορία των Αρχαίων Αθηνών. Τόμος Ά. Σαράντος Ι. Καργάκος.

Τα οικονομικά των Αθηνών- Τα έξοδα.

ΤΑ ΕΞΟΔΑ(δαπάνες), όπως και τα έσοδα χωρίζονται σε τακτικά και έκτακτα. Τα τακτικά έξοδα των Αθηνών περιελάμβαναν τις αμοιβές των βουλευτών, των δικαστών, των δημοσίων υπαλλήλων και των πολιτών που συμμετείχαν στην Εκκλησία του δήμου. Στα τακτικά έξοδα πρέπει να προστεθούν και τα θεωρικά, δηλαδή η οικονομική ενίσχυση που ελάμβανε ο πολίτης για να παρακολουθήσει τις δημόσιες εορτές, κυρίως τις θεατρικές παραστάσεις. Η αποζημίωση συνίστατο σε δύο οβολούς την ημέρα(Γκόου-Ρέινακ, οπ.π.σ.179). Η καθιέρωση των θεωρικών άρχισε επί Περικλέους και αφορούσε μόνο στις δύο μεγάλες εορτές του έτους που δεν ήσαν λίγες. Άλλα έξοδα απαιτούνταν για την οργάνωση των εορτών, για την τέλεση θυσιών, για αποστολή πρεσβειών, για την κατασκευή ή επισκευή κτηρίων, ναών ή άλλων έργων κοινής ωφελείας(ύδρευση, αποχέτευση και λοιπά). Ο στρατός και ο στόλος, ακόμη και σε περιόδους ειρήνης, απορροφούσαν τεράστια ποσά από τα τακτικά έξοδα. Επειδή στην Αθήνα υπήρχε οργανωμένη κοινωνική πρόνοια, που συνιστά μία από τις σημαντικότερες κατακτήσεις της αθηναϊκής δημοκρατίας, πρέπει στα τακτικά έξοδα να προστεθούν και οι δαπάνες για την συντήρηση των ορφανών, των αναπήρων(αδυνάτων), καθώς και η διανομή σίτου στους πτωχότερους πολίτες. Τα έξοδα βεβαίως αυξάνονται κατακόρυφα, σε περίπτωση απροβλέπτων καταστάσεων (θεομηνιών) ή πολέμου. Αρκεί να λεχθεί τούτο: κατά τα τρία πρώτα έτη του Πελοποννησιακού Πολέμου για τις ανάγκες του πολέμου διατέθηκαν 7.400 τάλαντα, όταν η ετήσια είσπραξη φόρων από τις συμμαχικές πόλεις ανερχόταν στα 1250 ετησίως. Εξυπακούεται ότι, λόγω των κατ΄ έτος συνθηκών, τα τακτικά έσοδα θα υπέκειντο σε αυξομειώσεις. Η είσπραξη των προσόδων δεν γινόταν από δημοσίους υπαλλήλους αλλά από ιδιώτες εισπράκτορες(τελώνες) που εμίσθωναν τους φόρους με το να προκαταβάλουν αυτοί ένα καθοριζόμενο από την πολιτεία ποσό και ακολούθως προέβαιναν, για δικό τους λογαριασμό, στην είσπραξη των φόρων. Η υγιής οικονομία είχε την έκφρασή της στο υγιές νόμισμα. Τα αθηναϊκά νομίσματα, κατασκευασμένα από άργυρο, φέρουν το έμβλημα της πόλης, σύμβολο ή παράσημο πόλεως, που είναι η κεφαλή της Αθηνάς και γλαυξ(κουκουβάγια), το πτηνό της Αθηνάς. Μετά τα Μηδικά τα αθηναϊκά τετράδραχμα απέκτησαν τεράστια ισχύ, που έγινε μεγαλύτερη αφότου οι Αθηναίοι απαγόρευσαν στις συμμαχικές πόλεις να έχουν το δικό τους νόμισμα. Το αθηναϊκό νόμισμα λόγω αργύρου και αισθητικής αρτιότητας, είχε μία ιδιαίτερη αξία.<< Το νόμισμα για την Αθήνα, δεν ήταν μόνο ένα εύχρηστο μέσο ανταλλαγής, μια κλίμακα αξιών. Ήταν επίσης, χάρη στην αναγνωρισμένη ποιότητα του, ένα εμπόρευμα που μπορεί να αποφέρει κέρδη, αν διατεθεί>>(C. Mosse: Το Τέλος της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, σσ. 127-128). Ίσως το πιο γνωστό <<νομισματοκοπείο>> των Αθηνών να είναι αυτό που βρέθηκε στο ΝΑ τμήμα της Αγοράς.(Br. Sparkes:Ελληνικός Πολιτισμός, σ.273). Iστορία των Αρχαίων Αθηνών. Τόμος Ά. Σαράντος Ι. Καργάκος.

ΦΡΑΝΣΟΥΑ ΜΙΤΤΕΡΑΝ....ΗΞΕΡΕ ΤΙ ΕΛΕΓΕ

Όταν η Ευρώπη ανοίγει το στόμα της, είναι για να χασμουρηθεί.

Ο άνθρωπος δεν δέχεται πια να δουλεύει χωρίς να δημιουργεί ούτε χωρίς να συμμετέχει σε αποφάσεις.

Οι υποσχέσεις δεν δεσμεύουν παρά μόνο εκείνους που τις δέχονται.

Τα οικονομικά των Αθηνών- Τα έσοδα.

ΤΑ ΕΣΟΔΑ του αθηναϊκού κράτους διακρίνονται σε δύο κατηγορίες: τακτικά και έκτακτα. Τα τακτικά, που ονομάζονται καταβολαί, προέρχονται από τις εξής πηγές:

α. Από τα μεταλλεία της Θράκης, της Θάσου και κυρίως του Λαυρίου.

β. Από της μισθώσεις δημοσίων γαίων σε ιδιώτες.

γ. Από τους τελωνειακούς δασμούς, που οι κυριότεροι ήσαν: η πεντηκοστή, φόρος 2% επί της αξίας των εισαγόμενων και εξαγόμενων εμπορευμάτων από το λιμάνι του Πειραιά, το επώνιον, επί της αξίας των πωλούμενων εμπορευμάτων και το διαπύλιον επίτων εισαγόμενων στην Αγορά.

δ. Από τα πρόστιμα των δικών και το μετοίκιο (φόρος που ήσαν κατ΄έτος υποχρεωμένοι να καταβάλλουν οι εγκατεστημένοι ξένοι στην Αθήνα).

ε. Από τις εισφορές των συμμάχων. Το ποσό των εισφορών έφτανε ετησίως μέχρι τα 600 έως 1250 τάλαντα.

Τα έκτατα έσοδα, που λέγονταν προσκταβλήματα ήσαν:

α. Εισφορές πλουσίων, τις οποίες καθόριζε η Εκκλησία του δήμου σε έκτακτες στιγμές για την κάλυψη των αναγκών του δημοσίου.

β. Η επιδόση, δηλαδή η εθελοντική προσφορά των πολιτών, όταν τι κράτος βρισκόταν σε δύσκολη κατάσταση.

Τέλος, οι πλούσιοι επιβαρύνονταν με τα έξοδα των λειτουργιών. Την πολιτεία επιβάρυναν τα θεωρικά και η αποζημίωση των αδυνάτων(αναπήρων και γενικά ανικάνων προς εργασία) Η αθηναϊκή δημοκρατία είναι η πρώτη πολιτεία με οργανωμένη κοινωνική πρόνοια. Το 378 π.Χ., επί άρχοντος Ναυσινίκου εισήχθη νέος τρόπος για την είσπραξη των εισφορών. Οι πολίτες χωρίσθηκαν ως προς αυτές, σε συμμορίες (ουδεμία σχέση με τη σύγχρονη σημασία του όρου), ανάλογα με την περιουσία τους. Συμμορία σε πρώτη σημασία σημαίνει εταιρία. Στην Αθήνα συμμορία λεγόταν κάθε τάξη που κατέβαλλε εισφορές σε έκτακτες περιστάσεις. Οι 1.200 πλουσιότεροι πολίτες χωρίζονταν σε 20 συμμορίες, δύο από κάθε φυλή. Η συμμορία περιελάμβανε 60 μέλη. Ο κατάλογος των μελών βρισκόταν στα χέρια του πλουσιότερου (ηγεμών) κάθε συμμορίας. Η πρώτη συμμορία περιελάμβανε τους πλουσιότερους πολίτες, που μετά το 362π.Χ. όφειλαν να προκαταβάλλουν αυτοί όλοι την εισφορά, την οποία ακολούθως εισέπρατταν από τα λοιπά μέλη. Η προκαταβολή λεγόταν προεισφορά. Όπως παρατηρούμε, στην Αθήνα δεν υπήρχε μορφή άμεσης φορολογίας, και αυτό διευκόλυνε όλα τα κοινωνικά στρώματα, ιδίως τα οικονομικώς ασθενέστερα. <<Οι πολίτες της πόλης ήταν σε μεγάλο βαθμό απαλλαγμένοι από κάθε μορφής άμεση φορολογία. Ιδιαίτερα η έγγεια ιδιοκτησία-που περιοριζόταν νομικά στους πολίτες- δεν συνεπαγόταν καμιά φορολογική επιβάρυνση, πράγμα που στάθηκε μια αποφασιστική προϋπόθεση για την αυτονομία των αγροτών μέσα στην πόλη>> (Πέρυ Αντερσον:οπ.π.σ.47). Iστορία των Αρχαίων Αθηνών. Τόμος Ά. Σαράντος Ι. Καργάκος.