Aψήφησε ακόμα και τους Τριάντα Τυράννους

Αγάπη για τον πλησίον ή σκληρή ειρωνεία; Στην πραγματικότητα, ο Σωκράτης είχε ασκήσει δύο φορές δημόσια λειτουργήματα και τώρα καλεί μπροστά στο δικαστήριο τους μάρτυρες για τα γεγονότα αυτά.....

Ξαναγυρίζουμε έτσι στο 406, στην δίκη των αθηναίων στρατηγών. Οι δέκα αθηναίοι στρατηγοί, νικητές στην ναυμαχία στις Αργινούσες, κατηγορούνται ότι δεν περιμάζεψαν τους ναυαγούς μετά τη ναυμαχία. Η παράβαση του θρησκευτικού αυτού χρέους είναι βαρύ έγκλημα, και μπροστά σε μια τέτοια παράβαση, η νίκη δεν λογαριάζεται. Η Αντιοχίδα φυλή (σε αυτήν ανήκει ο Σωκράτης) κρατά, την περίοδο εκείνη την πρυτανεία, λειτουργεί δηλαδή σαν εκτελεστική εξουσία του Συμβουλίου (Βουλή των Πεντακοσίων) που θα αποφασίσει για το αδίκημα. Παρά τον νόμο που προβλέπει χωριστή κρίση για κάθε κατηγορούμενο, οι λαϊκοί αντιπρόσωποι απειλούν: αν γινόταν χωριστή κρίση, κάθε στρατηγός, αποδείχνοντας την έλλειψη προσωπικής ευθύνης, θα μπορούσε να αποφύγει την καταδίκη. Ο λαός όμως, φανατισμένος από το θρησκευτικό αίσθημα, απαιτεί παραδειγματική τιμωρία. Ύστερα από θορυβώδεις συζητήσεις στην Βουλή, οι πρυτάνεις υποχωρούν στις λαϊκές απειλές και δέχονται να δικαστούν ομαδικά οι κατηγορούμενοι, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο σε μια γενική καταδίκη. Από τους πενήντα πρυτάνεις, ένας μόνο ψηφίζει αντίθετα : ο Σωκράτης.

Αργότερα με δικαιώσατε, υπενθυμίζει στους δικαστές ο Σωκράτης, αλλά τότε μερικοί πρότειναν να με πάψουν από το αξίωμα και να με ρίξουν στην φυλακή. Κι όλοι εσείς τους παροτρύνατε.

Δύο χρόνια αργότερα, το 404, κυβερνούν την πόλη οι Τριάντα Τύραννοι. Μια μέρα του Μάιου, ο Σωκράτης καλείται στην Θόλο, κυκλικό οικοδόμημα όπου είχαν την έδρα τους οι Τριάντα. Τον οδηγούν μπροστά στον Καλλικλή. Υπάρχει μια κατηγορία εναντίον σου: δε σέβεσαι το νόμο που απαγορεύει να διδάσκεις τη διαλεκτική.

Μα εγώ δε θέλω να παραβώ κανένα νόμο, λέει ο Σωκράτης. Εξήγησέ μου όμως τι εννοείς λέγοντας διαλεκτική: την τέχνη να πείθεις με πονηριά και απάτη, ή τη φυσική αναζήτηση της αλήθειας;

Τι ερώτηση είναι αυτή; Ξέρεις κιόλας την απάντηση, αποκρίνεται ξερά ο Καλλικλής.

Δεν είναι αλήθεια. Αν σε ρωτώ, είναι γιατί προσπαθώ να καταλάβω. Δεν επιδοκιμάζω εκείνους που χρησιμοποιούν τα λόγια για να εξασφαλίσουν την εξουσία πάνω στους άλλους ανθρώπους. Δεν είναι τέτοια η περίπτωσή μου. Υποβάλλω ερωτήσεις σε διάφορα άτομα, γιατί θέλω οι άνθρωποι να σκέφτονται. Με το διάλογο τους βοηθώ να εκφράσουν εκείνο που έχουν μέσα τους. Είμαι σαν τη μαμή…. ναι, μια μαμή των ιδεών……

Άφησέ τα αυτά, λέει δυσαρεστημένος ο Καλλικλής. Σου έχει δοθεί μια πολύ σαφής διαταγή και φρόντισε να τη σεβαστείς. Να μην έχεις πια συζητήσεις με τους νέους, εξηγηθήκαμε;

Ναι. Εξήγησέ μου όμως ένα πράγμα, για να μπορέσω να σεβαστώ όσο πιο πιστά μπορώ τη διαταγή αυτή: ως ποια ηλικία ένα άτομο είναι νέος;

Να μη συζητάς με ανθρώπους κάτω από τριάντα χρονών.

Όταν λοιπόν πηγαίνω να αγοράσω ελιές στον μπακάλη μου, που δεν είναι ακόμη τριάντα χρονών, πρέπει να έχω το νου μου και να μην τον ρωτήσω πόσο τις πουλάει;

Άσε τα αστεία μαζί μας, Σωκράτη, τον κόβει θυμωμένος ο Καλλικλής. Καταλαβαίνεις πολύ καλά τι θέλουμε.

Θέλετε δηλαδή να μη μιλώ για το δίκαιο.

Στο σημείο αυτό της συζητήσεως, ο Κριτίας σηκώνεται από τη θέση του και καλεί μπροστά του τον Σωκράτη και άλλα τέσσερα άτομα.

Όλοι γνωρίζετε το Λέοντα από τη Σαλαμίνα, λέει αργά κοιτάζοντας έναν-έναν στα μάτια. Καταδικάστηκε σε θάνατο. Εσύ, Σωκράτη και εσείς οι άλλοι θα αναλάβετε να πάτε να τον συλλάβετε. Έτσι θα δείξετε την πίστη σας στην πολιτεία. Δεν είναι κάτι καινούριο αυτό, από τότε που οι Τριάντα βρίσκονται στην εξουσία. Δίνουν διαταγές φανερά εξοργιστικές και άδικες, όπως αυτή για την θανάτωση του Λέοντα, για να μπλέξουν στις εγκληματικές τους πράξεις όσο πιο πολλούς μπορούν. Αν αρνιόταν κανείς να υπακούσει, ήταν σα να αποφάσιζε ο ίδιος τη θανατική του καταδίκη. Με αυτή λοιπόν τη διαταγή, ο Σωκράτης και οι άλλοι τέσσε4ρις βγαίνουν από τη Θόλο. Αλλά ενώ οι τέσσερις παίρνουν το δρόμο για τη Σαλαμίνα, σκοπό να εκτελέσουν τη διαταγή της Συλλήψεως ο Σωκράτης τους αποχαιρετά και γυρίζει στι σπίτι του. Θα γλυτώσει από την εκδίκηση του Κριτία, μόνο γιατί, ύστερα από μικρό χρονικό διάστημα, ο Κριτίας σκοτώνεται στη μάχη που έφερε το τέλος των Τράντα Τυράννων.