Δύο γενιές στο θωρηκτό Αβέρωφ

 Εκατό χρόνια συμπληρώνονται φέτος  από τις Νικηφόρες Ναυμαχίες  του  ιστορικού  θωρηκτού  «ΑΒΕΡΩΦ», του «Σεϊτάν παπόρ» όπως το ονόμαζαν οι Τούρκοι, το 1912 έξω από τα παράλια της Μ. Ασίας και τον Ελλήσποντο. Με επίκεντρο τον  «ΑΒΕΡΩΦ»,  γράφτηκαν μεγάλες και μικρές ιστορίες, που κάποιοι  που υπηρέτησαν  σ αυτόν τις μετέφεραν στο χαρτί , συγκινητικές αναμνήσεις στη δύση της ζωή   τους.  Μια τέτοια συγκινητική «μεταφορά», μια συγκινητική αφήγηση είναι

όσα έγραψε σε  ηλικία 92 ετών ένα πρόχειρο τετράδιο ο Ποριώτης Κυριάκος Στρουχέλης, γιος του Αθανάσιου, (1916 - 8-7-2009) που και οι δυο υπηρέτησαν   στον  «ΑΒΕΡΩΦ», με διαφορά 40 χρόνων. Σημειώνει, λοιπόν, ο Κυριάκος Στρουχέλης – διατηρείται η φρασεολογία και  η ορθογραφία του: O πατέρας μου και εγώ υπηρετήσαμε επί του αυτού πλοίου  Γ. ΑΒΕΡΩΦ,   ο πατέρας μου κατά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο  κι εγώ κατά τον Δεύτερο.

 Νοιώθω υπερηφάνεια  διότι κατάγομαι από  Ναυτική  Οικογένεια  και όχι μόνο, διότι Ο πατέρας μου Υπαξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού  άμα κατάπλου του Θωρηκτού  ΑΒΕΡΩΦ  από τα ναυπηγεία  Λιβόρνου (Ιταλίας) εις Φαληρικό όρμο και εν συνεχεία εις Ναύσταθμο Σαλαμίνας . Τότε μετετέθει  ως Υπαξ/κος  πυροβολητής. Ητο παραμονές  των Βαλκανικών πολέμων.

Μετά την συμπλήρωση των οργανικών δυνάμεων προσωπικού 100   πυρομαχικών , τροφίμων  απέπλευσε  δια Μούνδρο Λήμνου, μετά των υπολοίπων  ναυτικών δυνάμεων του Ελληνικού στόλου ναυλοχούντων εις τον μεγάλο λιμένα του Μούνδρου , όπου ήτο και εξορμητήριο των Μεγάλων Ναυμαχιών ΕΛΛΗΣ ΛΗΜΝΟΥ ΤΕΝΕΔΟΥ  εις ας έλαβε μέρος  τιμηθείς δια παρασήμου  εξαιρέτων πράξεων, εις το οποίο είναι προσαρμοσμένες δύο λεπτές λωρίδες μπρούντζου που αναγράφονται  Ναυμαχία  ΕΛΛΗΣ – ΛΗΜΝΟΥ- ΤΕΝΕΔΟΥ. Θα ήτο παράλειψις εάν δεν αναφερόμουν  ότι εις περίοπτον θέσιν Δωμάτιον έχω αναρτημένο το ξίφος του, το παράσημόν του , μία φορητή πηξίδα  σχήμα μεγάλου ωρολογίου τσέπης τα οποία με μεγάλη υπερηφάνεια καμαρώνω και τα οποία εφύλαττα ως κόρη οφθαλμού μου. με πλήρη στολή εκστρατείας και οπλισμού, Λαβών μέρος  και την απελευθέρωση των Αιγαιοπελαγίων Νήσων ως αγηματάρχης. Νοιώθω δε μεγάλη υπερηφάνεια διότι κι εγώ υπηρέτησα επί του αυτού πλοίου ΑΒΕΡΩΦ επί 7 έτη και 6 μήνες συνεχώς εν ειρήνη και πολέμω, κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, τιμηθείς δια παρασήμων εξαιρέτων πράξεων, στρατιωτικής αξίας , Ιταλικού και Γερμανικού πολέμου και άλλων, τα οποία έχω πλησίον του πατέρα μου . Για αυτό νοιώθω διπλή υπερηφάνεια. Διότι πατήρ και υιός  υπηρέτησαν επί του αυτού πλοίου κατά τον πρώτο ο πατήρ μου και τον Δεύτερο εγώ. Θα ήτο ίσως παράλειψις εάν δεν αναφερόμουν , εις μίαν φωτογραφίαν  την οποία ο πατέρας μου από το ΜΟΥΝΤΡΟ (ΛΗΜΝΟΥ)  απέστειλε εις τους γονείς του  και δια γλώσσης της εποχής εκείνης  1912-1913, την οποία εγώ ανήρτησα πλησίον των υπολοίπων  αναμνηστικών  πολεμικών όπλων του.

Στα απομνημονεύματά του ο Κυριάκος Στρουχέλης  γράφει και για την πραξικοπηματική αναχώρηση  του θωρηκτού  στο οποίο υπηρετούσε  για τη  Μέση Ανατολή.

Τα κατορθώματα της ναυαρχίδας του Κουντουριώτη, στους Βαλκανικούς πολέμους, η απελευθέρωση των νησιών του Αιγαίου, η  συμμετοχή στην "Εθνική Άμυνα", στην Μικρασιατική εκστρατεία και άλλες λαμπρές στιγμές δόξας είναι γνωστές.

 Το 1941 το ΓΕΝ σχεδίαζε να το βυθίσει για να μην πέσει στα χέρια των Γερμανών, όμως το πλήρωμα εξεγέρθηκε και το πλοίο αναχώρησε Μεγάλη Πέμπτη, βρέθηκε στη Μ Ανατολή και κατέληξε να κάνει περιπολίες στον Ινδικό.

Σημειώνει, λοιπόν, ο Κυριάκος Στρουχέλης:

«Θα αναφερθώ στις δραματικές στιγμές και στον ανορθόδοξο τρόπο απόπλου του Θ/Κ Γ. ΑΒΕΡΩΘ την Μ. ΠΕΜΠΤΗ 6/4/1941 μέχρι και τον κατάπλου του στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, τα οποία έζησα ως πλήρωμα Υπαξιωματικός τότε.Πριν τον απόπλου του, διαδραματίσθηκαν πολλά αλλά επίσης σοβαρά γεγονότα.

 Με μια διαταγή από υψηλά βέβαια, ζητήθηκε από όλο το πλήρωμα του πλοίου, 600 Αξιωματικοί, Υπαξιωματικοί και ναύτες , να το εγκαταλείψουν πλήν των ομοχειριών. Θα ήτο παράλειψίς μου να μην αναφερθώ στα ονόματα των ομοχειριών. Β.Καράπας, Σκλαβόλιας, Φλαμπούρης , Ζουρδός Ανδρέας, Στρουχέλης Κυριάκος. Οι ως άνω ήτο υπό τις διαταγές ενός αξιωματικού , του Σημαιοφόρου Ηλιομαρκάκη.

Είχε προηγηθεί η βύθισις του Αντ/κου ΥΔΡΑ –ΨΑΡΑ  και εκτός μάχης το βρισκόμενο σε δεξαμενή  Βασιλεύς Γεώργιος  και το εκπαιδευτικό ΑΡΗΣ. Η εγκατάλειψις και  αυτοβύθισις  όμως που προτάθηκε , ήταν ντροπή για ένα πλοίο που δόξασε την Ελλάδα  κατά τους Βαλκανικούς πολέμους και με τόσο μεγάλη ιστορική σημασία , να έχει αυτό το τέλος.  Επρεπε να πολεμήσουμε  για την τιμή και την αξιοπρέπεια της πατρίδος μας.

Ο Πλωτάρχης  Δαμηλάτης, ένα μέρος του πληρώματος , μερικοί Αξ/κοι και ο Αρχιμανδρίτης,  Δ.Παπανικολόπουλος, αρνηθήκαμε να εκτελέσουμε την διαταγή. Ο  Πλωτάρχης Δαμηλάτης σε γενική κλήση ενημέρωσε το πλήρωμα για την πρωτοβουλία  που πήρε κι ετόνισε , ότι όποιος θέλει μπορεί να εξέλθει του πλοίου. Εν τη προόψει ότι το πλοίο έπρεπε να αποπλεύσει, δόθηκε διαταγή  να δοθούν  μισθοί 6 μηνών για τις οικογένειές τους.  Πολλοί επέβησαν των φορτηγίδων.  Για την επιστροφή τους την κεκανονισμένη ώρα, απεστάλει άκατος, η οποία τελικά επέστρεψε με μόνο πλήρωμα τον μηχανικό και λεμβούχο. Η γνώμη του Υπάρχου και άλλων που προσπάθησαν  ν΄αναβάλουν  και αποτρέψουν  τον απόπλου, παρέμεινε μέχρι τέλους αρνητική. Υπήρξαν έντονες διαφωνίες , εντάσεις και απειλές,  παρενέβει  μάλιστα και ο Αρχιμανδρίτης ο οποίος υπενθύμισε τους λόγους που επέβαλαν τον απόπλου. Τελικά ο Υπαρχος και οι διαφωνούντες , απεβιβάσθηκαν  του πλοίου.

Δεδομένης της ακαθέκτου προελάσεως των Γερμανών και της υποχωρήσεως των Ελληνικών και Αγγλικών στρατευμάτων , της βυθίσεως των πλοίων, επείγετο ο απόπλους κατά την γνώμη του Πλωτάρχη  Δαμηλάτη. Μέχρι τότε δεν υπήρχε επικοινωνία με Υπουργείο Ναυτικών (ΓΕΝ) παρά την επιμονή και την αποστολή πολλών  σημάτων, χωρίς απάντηση. Απεφασίσθει η επάνδροσις του πλοίου και διετάχθει η άπαρσις , με μεγάλη μείωση του εναπομείναντος προσωπικού 80 άτομα. Προετοιμασία υπήρχε, πλήρης ανθράκευση, τροφοδοσία ύδρευση  Διαταγή δεν υπήρχε.

Ανορθόδοξος τρόπος απόπλου του πλοίου.

Διερχόμενοι του Ναυστάθμου, πλησιάσαμε την Ψυττάλεια- Κυνοσούρα όπου υπήρχε υποβρύχιο φράγμα που έπρεπε ν΄άνοιξει. Παρά τις εκκλήσεις η απάντηση  ήταν αρνητική.Ο διευθυντής της Ψυτάλειας δεν έδινε διαταγή να ανοίξει το φράγμα. Διετάχθει η καθαίρεσις ακάτου με πλήρωμα τον Αρχ/στη Χρήστου και Υποκ/στη Γ.Χούντρα.  Ο Χρήστου ήτο γνώστης διότι προ της τοποθετήσεώς του στον  ΑΒΕΡΩΦ  είχε ηγηθεί της πόντισης του φράγματος.Υπό τας απειλάς του Δ/ντου Ψυτάλειας , εξήλθαμε του ναρκοπεδίου Αιγίνης  με πορεία την Υδρα. Οι οπτήρςες ανέφεραν ταχύπλοο που κατευθύνετο στο πλοίο.  Διετάχθει η κράτησις και η αναμονή  της ταχείας βενζινακάτου, της οποίας επέβαινε ο Κυβερνήτης του πλοίου  Βλαχόπουλος.  Ανερχόμενος στην γέφυρα προσεπάθησε να μην συνεχίσει το πλοίο και να επιστρέψει στον Ναύσταθμο, η γνώμη όμως  των επιβαινόντων ήτο αντίθετος και ως εκ τούτου το  πλοίο συνέχισε διερχόμενο της Υδρας- Καβο Σπάθη προς Αργολικό κόλπο. Μεχρι αυτή την στιγμή εχθρικό περιστατικό δεν συνέβη. Απεφασίσθει το πλοίο με πολύ μικρή ταχύτητα να διαδρομεί από το ύψος Λεωνιδίου μέχει Μονεμβάσια και Νεάπολη, έως ότου νυχτώσει, για ευνόητους λόγους.Περιπλέαμε την στεριά από μικρή απόσταση , ίνα μην δώσουμε τυχόν στόχο στην γερμανική αεροπορία , η οποία είχε αρχίσει να βυθίζει τα πολεμικά πλοία μας.  Συν Θεώ δεν συνέβει ούτε καν εμφανίσθηκε εχθρικό αεροπλάνο και μόλις νύχτωσε, πάση δυνάμει μηχανής του γέροντα ΑΒΕΡΩΦ εισήλθαμε στον λιμένα Σουδας. Την επομένη το απόγευμα κατέπλευσε και το Αντ/κο  ΟΛΓΑ και συνεχώς κατέπλεαν και άλλες μονάδες.

 Κυριακή του Πάσχα και περί ώρα 12 το μεσημέρι εσημάνθει αεροπορικός συναγερμός κι έκαναν την εμφάνισή τους 3 Ιταλικά αεροπλάνα . Εβλήθει το μικρό ποστάλι «ΠΟΛΙΚΟΣ»

 Η άμυνα του νησιού ήταν υποτυπώδης και μόνο τα ελιμενισμένα Ελληνικά πλοία τα οποία συγκεντρώθηκαν, σχημάτισαν μία νηοπομπή καθ΄οδόν προς Αλξάνδρεια . Με την ανατολή καταπλεύσαμε στην Αλεξάνδρεια.

Ο «ΑΒΕΡΩΦ» παρέμεινε στη  Αλεξάνδρεια μέχρι τον Ιούνιο , λαβών μέρος κατά τους ολονύχτιους συναγερμούς , στις επιθέσεις των αεροσκαφών, όμως η άμυνα του λιμένος ήτο πλήρης και οργανωμένη , αλλά και η αεροπορική άμυνα των ελιμενισμένων πλοίων , μεγάλη και αποτελεσματική.

 Τον Ιούλιο  το πλοίο πέρασε το Σουέζ, το PORT SUDAN, το ADEN και από εκεί συνόδευσε μια νηοπομπή στην Βομβάη Ινδιών,  όπου με συμμαχικά σχέδια  εκτελούσε συνοδείες πλοίων από  Βομβάη  εις κόλπο Ορμούζ.  Μετά παρέλευση 13 μηνών κατέπλευσε εις PORT SAID , όπου σχεδόν παροπλίσθηκε το 1942.

 Μεγάλο μέρος Αξιωμ/κων  Υπαξ/κων και Ναυτών  εξ αυτών συνεκρότησαν την ατυχή 11η Αποστολή  προς παραλαβή 2 κορβετών (ΤΟΜΠΑΖΗ και ΚΡΙΕΖΗ) η οποία εστάθει ατυχής  διότι την 13/3/1943 το Υπερωκειάνειο EMPERS OF CANΑDA  που επέβαιναν, εβυθίσθει εν μέσω Ατλαντικού και παρέσυρε 23 Ναυτοδιόπους 1 Υπαξ/κο  από τους 180 Ελληνες που επέβαιναν. Ημουν κι εγώ ένας από τους διασωθέντες ναυαγούς».

Αναμνήσεις ενός παλαίμαχου που στην διαδρομή του αντιμετώπισε δυσκολίες, αντιξοότητες , στάσεις, κινήματα , αντιδράσεις.  Πολέμησε όμως όπως οι περισσότεροι άνθρωποι της γενιάς του  για την τιμή και αξιοπρέπεια της πατρίδας του . Εβλεπε όμως πάντα αυτή την προσφορά του προς την πατρίδα του ως έργο ζωής.  Χαραχτηριστικά γράφει: «Είμαι ευτυχής και υπερήφανος παρά τις αντίξοες συνθήκες εις τας οποίας έζησα, Ιταλικογερμανικός πόλεμος , στάσεις κινήματα, επαναστάσεις, έλαβα μέρος ως καταστολεύς. Η πατρίδα με αντάμειψε με διάφορα παράσημα.Ευχαριστώ την πατρίδα, τους ναυτόπαιδας τους οποίους εδίδαξα εις  Κ.Ε.ΠΟΡΟΎ  από το 1957 -1961 να χαράξουν σωστή πορεία στην ζωή τους, συμμεριζόμενος τα προβλήματά τους.» /10-10-12/                     

                  

Οι νοσταλγίες ενός δημοσιογράφου του δημοσιογράφου Γιώργου Τσιούνη,  Βασίλης Κουτουζής