Ιπποφαές: Σύγχρονη καλλιέργεια με έναν αρχαίο καρπό

Το ιπποφαές είναι ένα από τα αρχαιότερα φυτά στη Γη που συγκαταλέγεται στην κατηγορία των «υπερτροφών» (super foods), όπως είναι η σπιρουλίνα, η αλόη, η γύρη και το τζίνσενγκ, διαθέτοντας 30 φορές περισσότερη βιταμίνη C από το πορτοκάλι.

Πρόκειται για μια νέα καλλιέργεια που
άρχισε να γίνεται γνωστή τα τελευταία 2-3 χρόνια υποσχόμενη ένα καλό εισόδημα και με σημαντικές δυνατότητες ανάπτυξης. Το έλλειμμα σήμερα στον τομέα της μεταποίησης του συγκεκριμένου προϊόντος, αναμφίβολα αποτελεί ένα μειονέκτημα, καθιστώντας μονόδρομο για την ενασχόληση με το ιπποφαές τη σύσταση ομάδων παραγωγών για την από κοινού εκμετάλλευση του προϊόντος.

Το ιπποφαές -όπως μας αναφέρει ο γεωπόνος Κάσσανδρος Γάτσιος που έχει εκδώσει και βιβλίο για τη συγκεκριμένη καλλιέργεια με τίτλο «Ιπποφαές, το πολυδύναμο φυτό του μέλλοντος»- είναι ένα είδος που καλλιεργείται για την παραγωγή καρπών από δεκαετίες στην Ευρώπη και την Ασία, αλλά και σαν φυτό για την προστασία των επικλινών εδαφών από τη διάβρωση, όπως και σαν καλλωπιστικό φυτό. Πολλοί ερευνητές σε Ευρώπη και Ασία, αλλά και πιο πρόσφατα στην Αμερική, έδειξαν μεγάλο ενδιαφέρον γι' αυτό το πολυδύναμο φυτό. Η πρώτη βιομηχανία μεταποίησης των προϊόντων του ιπποφαούς ιδρύθηκε στη ρωσική πόλη Bisk το 1940, όταν ήδη είχαν γίνει γνωστές οι πολύτιμες ιδιότητες των καρπών, των σπόρων, των φύλλων και του φλοιού του.

Στην Ελλάδα υπολογίζεται σήμερα ότι

καλλιεργούνται περί τα 1.400 στρέμματα, ενώ η τάση είναι να αυξηθεί και άλλο η καλλιεργούμενη έκταση στα επόμενα χρόνια. Παράλληλα, η καλλιέργειά του δεν είναι απαιτητική και τα κέρδη από την πώληση της παραγωγής μπορούν να είναι υπό προϋποθέσεις μεγαλύτερα έναντι άλλων συμβατικών καλλιεργειών

Παρότι η χρήση του ιπποφαούς στην Ευρώπη και την Ασία είναι γνωστή από αιώνες, η βιομηχανική δραστηριότητα για την παραγωγή και αξιοποίηση διατροφικών παραγώγων καθυστέρησε να αναπτυχθεί, και αυτή έγινε στη Ρωσία, τη δεκαετία του 1940. Τα επόμενα χρόνια η βιομηχανία μεταποίησης του ιπποφαούς αναπτύχθηκε στη χώρα αυτή πάρα πολύ, με αποτέλεσμα παράγωγα του φυτού αυτού να αποκτήσουν τέτοια φήμη και αξιοπιστία ώστε να χρησιμοποιηθούν ακόμη και στη διατροφή των αστροναυτών, αλλά και σαν βασικά συστατικά των κρεμών του δέρματος για την προστασία των αστροναυτών από την κοσμική ακτινοβολία.

Τη δεκαετία του 1980, η Κίνα εγκατέστησε τις πρώτες φυτείες ιπποφαούς και από το 1982 μέχρι σήμερα ιδρύθηκαν περίπου 150 βιομηχανίες στις οποίες παράγονται 200 διαφορετικά είδη προϊόντων με βάση όλα τα εκμεταλλεύσιμα συστατικά του ιπποφαούς. Πιο πρόσφατα, ιδρύθηκαν στη Γερμανία, τη Γαλλία, στον Καναδά και σε άλλες χώρες πολλές βιομηχανίες επεξεργασίας των προϊόντων του φυτού αυτού και την παραγωγή πολυάριθμων προϊόντων.

Στην Ελλάδα υπολογίζεται σήμερα ότι καλλιεργούνται περί τα 1.400 στρέμματα, ενώ η τάση είναι να αυξηθεί και άλλο η καλλιεργούμενη έκταση στα επόμενα χρόνια.

Η καλλιέργειά του δεν είναι απαιτητική και τα κέρδη από την πώληση της παραγωγής μπορούν να είναι υπό προϋποθέσεις μεγαλύτερα έναντι άλλων συμβατικών καλλιεργειών. Παρά, ωστόσο, τις αξιοσημείωτες δυνατότητες ανάπτυξης του ιπποφαούς στην Ελλάδα, όπως επισημαίνουν γνώστες της αγοράς, η καλλιέργειά του θα πρέπει να γίνει ορθολογικά και με τον ενδεδειγμένο τρόπο, για να έχει τα επιθυμητά αποτελέσματα.

Απόδοση

1.700 ευρώ ανά στρέμμα τα έσοδα για τον παραγωγό

Με το κόστος εγκατάστασης να ανέρχεται σε 800 ευρώ ανά στρέμμα, η μέση στρεμματική απόδοση μετά τα δύο πρώτα χρόνια μπορεί να φτάσει τον 1 τόνο, αποφέροντας έσοδα της τάξης των 1.700 ευρώ ανά στρέμμα.

Μέχρι το τέταρτο έτος, όταν αρχίζει η παραγωγή των καρπών -σύμφωνα με τον γεωπόνο Κάσσανδρο Γάτσιο-, το ετήσιο κόστος είναι μικρό, της τάξεως των 50-70 ευρώ το στρέμμα. Με την έναρξη της παραγωγής το ετήσιο κόστος διαμορφώνεται κυρίως από τα έξοδα συγκομιδής των καρπών και των φύλλων. Το κόστος αυτό ποικίλλει από 600 έως 1.000 ευρώ το στρέμμα, ανάλογα με το αν η συγκομιδή γίνεται με ένα μηχάνημα δόνησης ή απορρόφησης των καρπών ή με τα χέρια.

Υπολογίζεται ότι με μια μέση παραγωγή 1.000 κιλών ανά στρέμμα, το ιπποφαές μπορεί να δώσει καθαρό εισόδημα στον παραγωγό περί τα 1.700 ευρώ.

Αξιοποίηση

Σε περίπτωση δε που η αξιοποίηση γίνει στο πλαίσιο μιας ομάδας παραγωγών, που θα ιδρύσει μονάδα για τη μεταποίηση καρπών και φύλλων και η οποία μπορεί υπό προϋποθέσεις να επιδοτηθεί από διάφορα προγράμματα όπως το Leader και ο Επενδυτικός Νόμος, τότε η καθαρή πρόσοδος μπορεί να είναι πολύ μεγαλύτερη.

Σύμφωνα με τους γνώστες του προϊόντος, το καλύτερο μοντέλο παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίας για το ιπποφαές είναι εκείνο της ομάδας παραγωγών. Τα μέλη της ομάδας αυτής θα καλλιεργούν το ιπποφαές, το οποίο θα παραδίδουν στην ομάδα που θα συγκεντρώνει την παραγωγή και θα προβαίνει στην πρώτη μεταποίηση των καρπών του, παράγοντας χυμούς, έλαια, στερεά υπόλοιπα μεταποίησης, αλλά και αξιοποιώντας τα φύλλα ως αφεψήματα. Επίσης η ομάδα θα ερευνά τις αγορές και θα τροφοδοτεί με τα προϊόντα της πρώτης μεταποίησης διάφορες εταιρείες (φαρμακευτικές, καλλυντικών, λειτουργικών τροφίμων, βιομηχανίες χυμών, αρτοσκευασμάτων κ.λπ.) του εσωτερικού και του εξωτερικού, οι οποίες θα προβαίνουν στην τελική μεταποίηση, εξασφαλίζοντας τις υψηλότερες δυνατές τιμές προς όφελος των παραγωγών.

Ο καρπός του ιπποφαούς ζυγίζει μεταξύ 270 και 580 mg, ανάλογα με την ποικιλία και την ωριμότητα. Η εφαρμογή πίεσης στους καρπούς δίνει χυμό σε ποσοστό 60-85%.

Το ιπποφαές έχει δύο πηγές ελαίου: τη σάρκα των καρπών και τα σπέρματα (κουκούτσια). Τα σπέρματα περιέχουν έλαιο 6,4 - 20,2% και η σάρκα που περιβάλλει τους σπόρους 3-8%. Η περιεκτικότητα του χυμού σε σάκχαρα κυμαίνεται συνήθως στο 3-7%.

Θρεπτικός καρπός

Οι καρποί του ιπποφαούς είναι μεταξύ των πλέον θρεπτικών και πλούσιων σε βιταμίνες καρπών.

Το ιπποφαές χρησιμοποιήθηκε στην παραδοσιακή ιατρική του Θιβέτ και της Μογγολίας για περισσότερα από 1.000 χρόνια.

Οι χρήσεις του ήταν εναντίον του βήχα, ως αποχρεμπτικού, για τη βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος όπως και της λειτουργίας του πεπτικού συστήματος.

Αξιοποιείται από τον καρπό μέχρι τη ρίζα

Το ιπποφαές είναι ένα από τα ελάχιστα είδη φυτών του οποίου χρησιμοποιούνται όλα τα μέρη, όπως είναι: οι καρποί, τα φύλλα, ο φλοιός, οι βλαστοί, οι σπόροι, το ξύλο και το ριζικό του σύστημα. Το ιπποφαές χρησιμοποιείται:

α) Ως τρόφιμο και ζωοτροφή

β) Ως φαρμακευτικό φυτό

γ) Ως φυτό που χρησιμοποιείται από τη βιομηχανία καλλυντικών

δ) Ως φυτό με χρωστικές ιδιότητες

ε) Ως φυτό με περιβαλλοντικό ενδιαφέρον

Οι χρήσεις των ελαίων του

Πολύτιμο για τη φαρμακοβιομηχανία

Βιομηχανίες φαρμάκων και καλλυντικών, καθώς και επιχειρήσεις παραγωγής πρόσθετων διατροφής και λειτουργικών τροφίμων χρησιμοποιούν τα έλαια του ιπποφαούς λόγω των ευεργετικών τους ιδιοτήτων.

Τα έλαια που προέρχονται από τους καρπούς του ιπποφαούς είναι μοναδικά επειδή η περιεκτικότητά τους σε λιπαρά οξέα ποικίλλει ανάλογα με το αν τα έλαια αυτά προέρχονται από τα μαλακά μέρη (πούλπα, επιδερμίδα) ή τα σπέρματα. Εχουν γίνει πολυάριθμες εργασίες με αντικείμενο τη σύνθεση των ελαίων σε λιπαρά οξέα του καρπού του ιπποφαούς από διάφορους ερευνητές σε διαφορετικές ποικιλίες, υποποικιλίες και πηγές προέλευσης.

Το έλαιο των σπόρων χαρακτηρίζεται από την υψηλή περιεκτικότητά του σε ακόρεστα λιπαρά οξέα (85-90%), μεταξύ των οποίων τα δύο ουσιώδη λιπαρά οξέα: το λινολεϊκό οξύ ή ω-6 και το α-λινολενικό οξύ ή ω-3. Τα δύο αυτά ακόρεστα λιπαρά οξέα μπορεί να αντιπροσωπεύουν μέχρι το 70% της συνολικής περιεκτικότητας σε λιπαρά οξέα. Υπάρχουν και άλλα λιπαρά οξέα στους σπόρους του ιπποφαούς, όπως: το ολεϊκό οξύ (13-30%), το παλμιτικό οξύ (7-20%), το στεαρικό οξύ (2-9%).

Πού θα απευθυνθώ

    Κάσσανδρος Γάτσιος, Γεωπόνος - SymAgro, τηλ. 26510 07653 - 6944846475

Αγροτικός Συνεταιρισμός Πολυδύναμων Φυτών Δυτικής Μακεδονίας, Tηλέφωνο: 24610 98 500, Φαξ: 24610 98 500

 

Τα μυστικά για μια αποδοτική σοδειά

Το ιπποφαές προσαρμόζεται και μπορεί να αναπτυχθεί ακόμη και σε άγονα εδάφη, ενώ ελάχιστες είναι οι καλλιεργητικές απαιτήσεις από τον παραγωγό

Με ελάχιστες απαιτήσεις καλλιεργητικής φροντίδας, το ιπποφαές είναι είδος που προσαρμόζεται πολύ καλά στις πιο ακραίες καιρικές συνθήκες ξηρασίας και παγετού, ενώ μπορεί να φυτευτεί και σε άγονα εδάφη.

Το ιπποφαές μπορεί να ανεχθεί θερμοκρασίες από -43ο μέχρι +40ο βαθμούς Κελσίου. Αν και το ιπποφαές αντέχει στην ξηρασία, η αφθονία των βροχοπτώσεων ευνοεί την παραγωγή καρπών. Το ιπποφαές πρέπει να φυτεύεται σε περιοχές που η ετήσια βροχόπτωση ξεπερνά τα 400mm.

Είναι φυτό που προσαρμόζεται και μπορεί να αναπτυχθεί ακόμη και σε οριακά εδάφη όπως είναι τα χαλικώδη ή τα αμμώδη εδάφη που είναι φτωχά σε θρεπτικές ουσίες και τα οποία έχουν μικρή δυνατότητα συγκράτησης του ύδατος, σε αντίθεση με τα περισσότερα καλλιεργούμενα φυτά. Στις περιοχές αυτές η προσθήκη λιπασμάτων, κυρίως φωσφορικών, κατά τη φύτευση και η άρδευση κατά τη διάρκεια της καρποφορίας μπορούν να είναι αποτελεσματικοί παράγοντες και να αυξήσουν την παραγωγή.

Υπάρχουν διάφορες καλλιεργητικές τεχνικές που ευνοούν τη διατήρηση της υγρασίας του εδάφους και περιορίζουν τις απώλειές του. Μία από αυτές τις τεχνικές είναι εκείνη της κάλυψης της επιφάνειας του εδάφους με πλαστικό ή με άλλα μέσα επάνω στις γραμμές φυτεύσεως. Παρά το ότι το φυτό αυτό είναι πολύ ανθεκτικό σε καταστάσεις ξηρασίας, μία πολύ παρατεταμένη περίοδος ξηρασίας χωρίς βροχοπτώσεις, μπορεί να είναι επιζήμια για τα νεαρά δενδρύλλια. Στις περιπτώσεις αυτές καλό είναι να προβλέπεται η άρδευση των δενδρυλλίων έστω και με μικρές ποσότητες νερού.

Φύτευση

Οι αποστάσεις των γραμμών φυτεύσεως είναι 4μ. ενώ οι αποστάσεις των φυτών επάνω σε κάθε γραμμή είναι 1,5μ. Μια αναλογία αρσενικών φυτών στο ύψος του 8-10% του συνολικού αριθμού των δένδρων, εξασφαλίζει την ομαλή γονιμοποίηση, ο δε προσανατολισμός των γραμμών πρέπει να είναι στον άξονα Βορράς-Νότος για τον καλύτερο φωτισμό των φυτών.

Το ιπποφαές έχει πολύ μικρότερες ανάγκες σε άζωτο, σε φωσφόρο και σε κάλιο, από τα άλλα καλλιεργούμενα δένδρα. Συνιστάται μία λίπανση με 50-60 kg /στρ υπερφωσφορικό, το οποίο πρέπει να ενσωματώνεται στο έδαφος κατά την προετοιμασία της φύτευσης, όπως και μία ποσότητα 2-2,5 τόνους / στρέμμα με κοπριά.

Οπως και στα άλλα φυτά που δέχονται κλάδεμα, έτσι και στο ιπποφαές διακρίνονται δύο είδη κλαδέματος:

    Το κλάδεμα σχηματισμού. Αυτό το κλάδεμα αποσκοπεί στον τελικό σχηματισμό του μεγέθους και του σχήματος του θάμνου για τα επόμενα χρόνια της παραγωγικής ζωής του.

    Το κλάδεμα καρποφορίας. Πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο, και έχει στόχο την ανάπτυξη ικανοποιητικής παραγωγής καρπών κάθε χρόνο.

Δύο τρόποι κλαδέματος σχηματισμού μπορούν να εφαρμοστούν στο ιπποφαές ώστε να δημιουργηθεί ένα δένδρο με έναν κεντρικό ελαφρά τροποποιημένο άξονα ή ένα δένδρο με κυπελλοειδή μορφή.

Το ιπποφαές συνήθως φθάνει σε ύψος 2-3m σε ηλικία 4 ετών. Στην ηλικία αυτή σχηματίζεται ο κύριος κορμός και οι βραχίονες του θάμνου ο οποίος πρέπει κάθε χρόνο να καθαρίζεται από τους πλάγιους βλαστούς που φύονται από τη βάση του αλλά και αυτούς που είναι στο εσωτερικό του κυπέλλου. Τα βλαστάρια που έχουν μεγάλο μήκος πρέπει να κλαδεύονται ώστε να ευνοείται η ανάπτυξη πλάγιων βλαστών. Επίσης μετά από 3-4 χρόνια θα πρέπει σταδιακά να ανανεώνονται οι καρποφόροι βλαστοί ώστε να διατηρούνται τα φυτά για πολλά χρόνια παραγωγικά.

Το ιπποφαές μπορεί να πολλαπλασιαστεί με σπόρους και με μοσχεύματα, (χλωρά μοσχεύματα, ξηρά μοσχεύματα, μοσχεύματα ριζών), με παραφυάδες ή με μικροπολλαπλασιασμό.

Οι καρποί του ιπποφαούς συγκομίζονται σχετικά δύσκολα επειδή οι μίσχοι τους είναι πολύ μικροί με αποτέλεσμα να παραμένουν σταθερά προσκολλημένοι στους βλαστούς. Επίσης στις περισσότερες των ποικιλιών του ιπποφαούς, οι βλαστοί φέρουν μακριά αγκάθια, πράγμα που δυσκολεύει τη συγκομιδή των καρπών με τα χέρια. Αν σε αυτό προσθέσουμε το μικρό μέγεθος των καρπών και την ευαισθησία που παρουσιάζουν στην πίεση των χεριών, τότε πολύ εύκολα συμπεραίνουμε ότι η μηχανική συγκομιδή αποτελεί μία αναγκαιότητα για εκείνον που θέλει να εκμεταλλευθεί οικονομικά την καλλιέργεια του ιπποφαούς. Η μηχανική συγκομιδή αποτελεί μία αναγκαιότητα για χώρες όπως είναι οι ευρωπαϊκές, όπου τα ημερομίσθια κυμαίνονται σε υψηλότερα επίπεδα σε σχέση με τις ασιατικές.

ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΣΥΓΚΟΜΙΔΗ

Οι κυριότερες μέθοδοι μηχανικής συγκομιδής είναι οι εξής:

α) Η γερμανική μέθοδος: Η μέθοδος αυτή συνίσταται στην αποκοπή των καρποφόρων κλάδων με ψαλίδια, και στη συνέχεια με ένα ειδικό μηχάνημα που φέρει βούρτσες, γίνεται ο αποχωρισμός των καρπών. Η μέθοδος αυτή έχει τα μειονεκτήματα ότι, επειδή το φυτό δεν καρποφορεί στην ετήσια βλάστηση, έχουμε συγκομιδή καρπών κάθε δύο χρόνια και ότι γίνεται ισχυρό κλάδεμα των βλαστών μέσα στο καλοκαίρι, δηλαδή σε ακατάλληλη εποχή.

β) Η μέθοδος της δόνησης των βλαστών του φυτού: Η μέθοδος αυτή στηρίζεται στην ίδια αρχή με εκείνη που χρησιμοποιείται για τη συγκομιδή των υπόλοιπων καρποφόρων δένδρων. Η αρχή αυτή συνίσταται στην εφαρμογή στον κορμό ή στα κλαδιά του δένδρου μίας δόνησης με τη βοήθεια ενός κατάλληλου μηχανισμού. Η δόνηση αυτή έχει μία διάρκεια και μία συχνότητα που ποικίλλει και με τη βοήθεια της οποίας αποσπάται ο καρπός από το δένδρο. Με αυτή τη μέθοδο έχουμε παραγωγή καρπών κάθε χρόνο.

γ) Με ένα μηχάνημα απορρόφησης των καρπών: Το μηχάνημα αυτό λειτουργεί όπως η ηλεκτρική σκούπα. Συνδέεται με το τρακτέρ, από όπου παίρνει την κίνηση, ενώ φέρει 2 - 8 φυσούνες με τις οποίες απορροφώνται οι καρποί.

ΠΗΓΗ: www.ethnos.gr   

Πηγή:http://www.psarikorinthias.gr/newsDetailed.asp?id=362