Ταφικά έθιμα των Ελλήνων Γκαίτε

Πριν 15 χρόνια παραβρέθηκα στον Πειραιά σε μία συζήτηση όπου ένας μεγάλος πανεπιστημιακός (καθηγητής του Πολυτεχνείου)με διεθνές κύρος και περγαμηνές, έψεγε και κακολογούσε τα ταφικά έθιμα των Ελλήνων. Έλεγε, έλεγε, έλεγε και ήταν τόσο μελίρρυτος που όλοι κρέμονταν από τα χείλη του. Τον άκουγα με προσοχή και δεν του

έκανα καμία ερώτηση εκείνη την ώρα. Όταν αποχωρούσαμε τον σταμάτησα και του έδωσα συγχαρητήρια λέγοντάς του: Απόψε ξεπεράσατε και τον Γκαίτε. Εκείνος εξεπλάγη....

ευχάριστα, χαμογέλασε και με ρώτησε γιατί. Του απαντώ: Διότι ο Γκαίτε εξήρε και έλεγε ότι οι σύγχρονοι Έλληνες έσωσαν μέσω της παράδοσης τα ταφικά έθιμα των Αρχαίων Ελλήνων. Τα ωραιότερα ταφικά έθιμα στον κόσμο. Και ο Γκαίτε συνέχισα ανέλυσε ταφικά επιγράμματα από επιτύμβιες στήλες, έθιμα και παραδοσιακά τραγούδια που επιβίωσαν μέχρι και σήμερα. Του ανέφερα και το ποίημα που υπάρχει στο δοκίμιο. Το γνωστό παραδοσιακό Μάνα με τους εννιά σου γιους και με την μια σου κόρη. (Θα το παραθέσω πιο κάτω). Εκείνος αν και πάγωσε λίγο συνέχισε να μου χαμογελά και με ευχαρίστησε για τα λόγια μου και αποχώρισε σαν να τον κυνηγούσαν ,ούτε καληνύχτα δεν είπε ή έστω ένα γεια σας . Τσακίστηκε να φύγει..κάτι που συζητήθηκε.

Αυτό το κείμενο είναι πρός απάντηση στη δήλωση του Μουρατίδη Ότι Είμαστε ΓυφτοΑλβανοί. Δεν Υπάρχουν ΈΛΛΗΝΕΣ Κανένας δεν θα αρνηθεί στόν Μουρατίδη την Αλβανογύφτικη καταγωγή του άλλωστε για τον εαυτό του ομιλούσε....

Το Τραγούδι που αναφέρει ο Γκαίτε.

Του νεκρού αδελφού

Η υπερφυσική ιστορία του νεκρού αδελφού, που τον σηκώνουν από το μνήμα οι κατάρες της μάνας, για να εκπληρώσει την υπόσχεση που έδωσε, είχε, όπως μαρτυρούν οι πολλές παραλλαγές, ευρύτατη διάδοση όχι μόνο σε όλο τον ελληνικό χώρο, αλλά και στους βαλκανικούς και τους άλλους λαούς της Ευρώπης.

Η προέλευση του τραγουδιού αυτού έχει απασχολήσει πολύ τους μελετητές. Σήμερα όλοι συμφωνούν ότι το τραγούδι είναι από τα πιο παλιά ελληνικά τραγούδια και πλάστηκε πριν από τον 9ο μ.Χ. αιώνα στην περιοχή της Μ. Ασίας. Ακόμη υποστηρίζεται ότι ο μύθος του συνδέεται με την αρχαία μυθολογία, την επάνοδο του Άδωνη στη γη ή την ιστορία της Δήμητρας και της Κόρης.

Το θέμα το έχουν χρησιμοποιήσει στα έργα τους πολλοί λογοτέχνες, Έλληνες και ξένοι. Ο C. Fauriel είχε επισημάνει τις ομοιότητες που παρουσιάζει η μπαλάντα Λεονόρα (1773) του Γερμανού ποιητή G. A. Bürger με το Τραγούδι του νεκρού αδελφού. Από τους Έλληνες δραματοποίησαν το τραγούδι ο Αργ. Εφταλιώτης, ο Φώτος Πολίτης και ο Ζ. Παπαντωνίου.

Το παραδοσιακό

Μάνα με τους εννιά σου γιους και με τη μια σου κόρη,

την κόρη τη μονάκριβη την πολυαγαπημένη.

Την είχες δώδεκα χρονών και ήλιος δε σου την είδε.

Στα σκοτεινά την έλουζε, στ’ άφεγγα τη χτενίζει,

στ’ άστρι και στον αυγερινό έπλεκε τα μαλλιά της.

Προξενητάδες ήρθανε από τη Βαβυλώνα,

να πάρουνε την Αρετή πολύ μακριά στα ξένα.

Οι οκτώ αδερφοί δε θέλουνε κι ο Κωνσταντίνος θέλει.

Μάνα μου κι ας τη δώσουμε την Αρετή στα ξένα.

Στα ξένα εκεί που περπατώ, στα ξένα που πηγαίνω,

αν πάμε εμείς στην ξενιτιά, ξένοι να μην περνούμε.

Φρόνιμος είσαι Κωσταντή, μ’ άσκημα απιλογηθης.

Κι α’ μο `ρτει γιε μου θάνατος κι α’ μο `ρτει γιε μου αρρώστια,

αν τύχει πίκρα γη χαρά, ποιος πάει να μου τη φέρει;

Βάλλω τον ουρανό κριτή και τους Αγιούς μαρτύρους,

αν τύχει κι έρτει θάνατος, αν τύχει κι έρτει αρρώστια,

αν τύχει πίκρα γη χαρά, εγώ να σου τη φέρω.

Και σαν την επαντρέψανε την Αρετή στα ξένα

κι εμπήκε χρόνος δίσεκτος και μήνες οργισμένοι

κι έπεσε το θανατικό και οι εννιά αδερφοί πεθάναν,

βρέθηκε η μάνα μοναχή σαν καλαμιά στον κάμπο.

Σ’ όλα τα μνήματα έκλαιγε, σ’ όλα μοιρολογιόταν,

στου Κωνσταντίνου το μνημιό μοιρολογάει και λέει.

"Ανάθεμά σε Κωσταντή και μύρια ανάθεμά σε,

οπού μου την εξόριζες την Αρετή στα ξένα!

Το τάξιμο που μου `ταξες πότε θα μου το κάμεις;

Τον ουρανό έβαλες κριτή και τους Αγιούς μαρτύρους

αν τύχει πίκρα γη χαρά, να πας να μου τη φέρεις".

Από το μυριανάθεμα και τη βαριά κατάρα,

η γης αναταράχθηκε και ο Κωνσταντής εβγήκε.

Κάνει το σύγνεφο άλογο και τ’ άστρο χαλινάρι

και το φεγγάρι συντροφιά και πάει να την φέρει.

Παίρνει τα όρη πίσω του και τα βουνά μπροστά του.

Βρίσκει την κι εχτενίζουνταν όξου στο φεγγαράκι.

Από μακριά την χαιρετά κι από κοντά της λέγει:

Άιντε αδερφή να φύγουμε, στη μάνα μας να πάμε.

Αλίμονο αδερφάκι μου και τι είναι τούτη η ώρα;

Αν ίσως κι είναι για χαρά, να στολιστώ και να `ρθω.

Έλα Αρετή στο σπίτι μας κι ας είσαι όπως κι αν είσαι.

Κοντολογίζει τ’ άλογο και πίσω την καθίζει.

Στην στράτα που διαβαίνανε, πουλάκια κελαηδούσαν,

δεν κελαηδούσαν σαν πουλιά, μήτε σαν χελιδόνια,

μον’ κελαηδούσαν κι έλεγαν ανθρώπινη ομιλία:

"Ποιος είδε κόρην όμορφη να σέρνει πεθαμένος"!

Άκουσες Κωνσταντίνε μου τι λένε τα πουλάκια;

Πουλάκια είναι κι ας κελαηδούν, πουλάκια είναι κι ας λένε.

Και παρακεί που πήγαιναν κι άλλα πουλιά τους λένε:

"Δεν είναι κρίμα κι άδικο, παράξενο μεγάλο,

να περπατούν οι ζωντανοί με τους αποθαμένους"!

Άκουσες Κωνσταντίνε μου τι λένε τα πουλάκια;

Πως περπατούν οι ζωντανοί με τους αποθαμένους.

Απρίλης είναι και λαλούν και Μάης και φωλεύουν.

Φοβούμαι σ’ αδερφάκι μου και λιβανιές μυρίζεις.

Εχτές βραδύς επήγαμε πέρα στον Αϊ Γιάννη

κι εθύμιασέ μας ο παπάς με περισσό λιβάνι.

Και παρεμπρός που πήγανε κι άλλα πουλιά τους λένε:

"Για ιδές θάμα κι αντίθαμα που γίνεται στον κόσμο,

τέτοια πανώρια λυγερή να σέρνει ο πεθαμένος!

Τ’ άκουσε πάλι η Αρετή και ράγισε η καρδιά της.

Άκουσες Κωνσταντίνε μου τι λένε τα πουλάκια;

Άφησ’ Αρέτω τα πουλιά κι ό,τι κι α’ θέλ’ ας λέγουν.

Πες μου πού είναι τα κάλλη σου και πού είναι η λεβεντιά σου

και τα ξανθά σου τα μαλλιά και τ’ όμορφο μουστάκι;

Έχω καιρό π’ αρρώστησα και πέσαν τα μαλλιά μου!

Αυτού σιμά αυτού κοντά, στην εκκλησιά προφτάνουν.

Βαριά χτυπά τ’ αλόγου του κι απ’ εμπροστά της `χάθη.

Κι ακούει την πλάκα και βροντά, το χώμα και βοΐζει.

Κινάει και πάει η Αρετή στο σπίτι μοναχή της.

Βλέπει τους κήπους της γυμνούς, τα δένδρα μαραμένα

βλέπει το μπάλσαμο ξερό, το καρυοφύλλι μαύρο,

βλέπει μπροστά στην πόρτα της χορτάρια φυτρωμένα.

Βρίσκει την πόρτα σφαλιστή και τα κλειδιά παρμένα

και τα σπιτοπαράθυρα, σφιχτά μανταλωμένα.

Χτυπά την πόρτα δυνατά, τα παραθύρια τρίζουν.

Αν είσαι φίλος διάβαινε κι αν είσαι εχτρός μου φύγε

κι αν είσαι ο πικροχάροντας, άλλα παιδιά δεν έχω

κι η δόλια η Αρετούλα μου λείπει μακριά στα ξένα.

Σήκω μανούλα μου, άνοιξε, σήκω γλυκιά μου μάνα.

Ποιος είναι αυτός που μου χτυπά και με φωνάζει μάνα;

Άνοιξε μάνα μου, άνοιξε κι εγώ είμαι η Αρετή σου.

Κατέβηκε, αγκαλιάστηκαν κι απέθαναν κι οι δύο.