θρόνο του Μεγάλου Βεζίρη
Είναι προφανές ότι η φαντασία δεν μπορεί να υπάρξει δίχως την πραγματικότητα, όπως ακριβώς η Ιστορία δίχως τις απίθανες παραμυθένιες εκδοχές της. Σχετικά πρόσφατα κυκλοφόρησε ένα βιβλίο από τις εκδόσεις Επίκεντρο, που έχει ως θέμα του τη ζωή ενός Έλληνα Τούρκου. Πάντα το πρόσωπο έλκει το ενδιαφέρον, κυρίως στους προσωποκεντρικούς πολιτισμούς, όπου η ατομικότητα αποτελεί αυταξία και το πρόσωπο παίζει πρωτεύοντα ρόλο.
Η συγκλονιστική ιστορία του Ιμπραήμ Εντχέμ Πασά περιέχει όλες εκείνες τις απίθανες ιστορικές συγκλίσεις του πεπρωμένου και της μοίρας, ώστε να συγκεντρώνει όλες τις παραμέτρους τις οποίες προϋποθέτει μια συναρπαστική αφήγηση.
Όπως μαθαίνουμε, λοιπόν, από την εξαιρετική αφήγηση του Χρίστου Κ. Χριστοδούλου στο βιβλίο του «Ο Έλληνας Τούρκος», δυο ελληνικής καταγωγής χριστιανοί σκλάβοι στην ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας κατάφεραν να φτάσουν στο ύψιστο αξίωμα του Μεγάλου Βεζίρη.
Στην ουσία, ο Μεγάλος Βεζίρης ήταν ο επικεφαλής των κρατικών υπηρεσιών, διοικητής του στρατού (εξαιρουμένων των γενιτσαρικών ταγμάτων της πρωτεύουσας), επικεφαλής του αυτοκρατορικού συμβουλίου και της δικαιοσύνης, φορέας της σουλτανικής σφραγίδας και στην ουσία ο μόνος πληρεξούσιος αντιπρόσωπος του Σουλτάνου.
Η απίθανη λεπτομέρεια σε αυτές τις δυο ξεχωριστές περιπτώσεις είναι ότι και οι δυο έφεραν το ίδιο όνομα, δίχως να τους συνδέει ούτε η εποχή ούτε καμιά συγγένεια. Ο πρώτος ήταν ο εκ Πάργας Ιμπραήμ Εντχέμ Πασάς, παρακοιμώμενος του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (6 Νοεμβρίου 1494 – 5 Σεπτεμβρίου 1566), κι ο δεύτερος ο Ιμπραήμ Εντχέμ Πασάς ο εκ Χίου, παρακοιμώμενος του σπουδαίου Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β’ (22 Σεπτεμβρίου 1842 – 10 Φεβρουαρίου 1918).
Η καταστροφή της Χίου
Ο ξεσηκωμός του νησιού στις 11 Μαρτίου 1822, με την απόβαση εκστρατευτικού σώματος Σαμιωτών, υπήρξε η αφορμή της μεγάλης καταστροφής που ακολούθησε. Όταν η τουρκική αρμάδα εμφανίστηκε ανοιχτά της Χίου, κανείς δεν περίμενε αυτό που θα συνέβαινε, ούτε καν οι Τούρκοι Χιώτες που είχαν ζητήσει την επέμβαση της Πύλης.
Όλα συνέβησαν οργανωμένα, με μυστικότητα και αποφασιστικότητα. Η τύχη του πιο ευνοημένου νησιού του αρχιπελάγους είχε ήδη προδιαγραφεί από την Πύλη και την πληροφορία αυτή πιθανώς τη γνώριζαν ελάχιστοι – προκειμένου να λάβουν εγκαίρως τα μέτρα τους. Πιθανώς κάποιοι Γενουάτες επιφανείς που διατηρούσαν υψηλές διασυνδέσεις με την Κωνσταντινούπολη, κάποιοι αλλοδαποί επιχειρηματίες που ασκούσαν εμπόριο και κατασκοπεία συνάμα στο νησί, καθώς και οι διάφοροι πρόξενοι με λεπτούς τρόπους και περίσσια υποκρισίας που σουλατσάριζαν ανέμελοι στην προκυμαία εξυφαίνοντας βαρετές σκευωρίες.
Η συντριπτική πλειοψηφία δεν μπορούσε καν να φανταστεί την επερχόμενη κόλαση που θα άφηνε έρημο το νησί από κατοίκους και καταστροφές σε μια επίδειξη πρωτοφανούς θηριωδίας που άφησε άφωνη ολόκληρη την Ευρώπη. Η καταστροφή της Χίου, όπως έμεινε με μελανά γράμματα στην Ιστορία, άφησε πίσω της συντρίμμια, καταστροφές, μια ανείπωτη ανθρώπινη θηριωδία και ελάχιστους επιζώντες που πουλήθηκαν σαν δούλοι.
Ανάμεσα στα λιγοστά γυναικόπαιδα που σώθηκαν και μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη ήταν κι ο νεαρός Ιμπραήμ Εντχέμ Πασάς. Στην Πόλη ο μικρός Χιώτης δόθηκε σε μια πλούσια οικογένεια, η οποία και τον ανέθρεψε σαν μουσουλμάνο.
Το αγόρι της Χίου
Μέσα από τα αποκαΐδια μιας τεράστιας καταστροφής ξεκίνησε η συναρπαστική ιστορία ενός τρομαγμένου αγοριού, που είδε τους γονείς του να σφάζονται από τους Τούρκους, για να μεταφερθεί μέσα από τα συντρίμμια σαν δούλος στα σκλαβοπάζαρα της Κωνσταντινούπολης κι από κει να αγοραστεί από έναν πλούσιο Τούρκο για να αναδειχτεί στη συνέχεια ο δεύτερος τη τάξει αξιωματούχος μετά τον Σουλτάνο μιας μεγάλης και κραταιής αυτοκρατορίας.
Ο εκτουρκισμένος Έλληνας χριστιανός Ιμπραήμ Εντχέμ Πασάς στάλθηκε στο Παρίσι για να σπουδάσει. Μάλιστα κατά τη διάρκεια των σπουδών του γνωρίστηκε και συνδέθηκε με φιλία με τον Παστέρ.
Επιστρέφοντας στην Κωνσταντινούπολη μετά το πέρας της φοίτησής του, με τους υψηλούς τίτλους σπουδών που κατέκτησε και γεμάτος καινοτόμες επιστημονικές γνώσεις και πρωτοποριακές ιδέες, ήταν έτοιμος με την αξία του να θέσει υποψηφιότητα για μια σημαντική θέση στην οθωμανική διοίκηση.
Αμέσως διακρίθηκε ως μηχανικός μεταλλειολόγος και οι επιδόσεις του τον έφεραν σύντομα στον Οίκο των Σουλτάνων, στο κέντρο του κύκλου της εκσυγχρονιστικής ελίτ της Πόλης, όπου κυριαρχούσε η μορφή του ριζοσπάστη και μεταρρυθμιστή Μεγάλου Βεζίρη Μιντρχάτ Πασά – του ικανοτέρου γραφειοκράτη της αυτοκρατορίας. Μέσα από τον κύκλο του Μιντρχάτ Πασά, ο νεαρός Χιώτης με τις σπουδές στο Παρίσι κατάφερε να εξελιχθεί γρήγορα καταλαμβάνοντας θέσεις εξουσίας στην Υψηλή Πύλη, στον στρατό, στην κυβέρνηση, στη διπλωματία, θέτοντας τις βάσεις για μια λαμπρή σταδιοδρομία.
Ωστόσο, ο δρόμος προς την εξουσία (σε κάθε της μορφή) δεν είναι ποτέ στρωμένος με ροδοπέταλα. Έτσι, και στα υψηλά κλιμάκια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας ο Ιμπραήμ Εντχέμ Πασάς δεν έγινε δεκτός με ανοιχτές αγκάλες, αλλά αντιμετώπισε την καχυποψία που γεννούσε η ελληνική του καταγωγή, καθώς υποχρεωνόταν συνεχώς να επιβεβαιώνει την πίστη και προσήλωσή του στην οθωμανική πατρίδα και το Ισλάμ.
Ο Ιμπραήμ Εντχέμ Πασάς πρέπει να έζησε πιθανότατα το δράμα τού να μην είσαι αποδεκτός ούτε σαν Έλληνας χριστιανός, ούτε σαν Τούρκος μουσουλμάνος. Ωστόσο, το να έχει διασωθεί κάποιος με το ιδιάζον status του ανθρώπου αυτού μέσα στο ανατολίτικο περιβάλλον εξουσίας της Υψηλής Πύλης σημαίνει ότι πέρασε τις δυσκολότερες εξετάσεις πολιτικής επιβίωσης…
Μεγάλος Βεζίρης
Περνώντας μέσα από τα καυδιανά δίκρανα της δαιδαλώδους οθωμανικής διοίκησης, ο νεαρός Χιώτης και γαλλοσπουδασμένος μουσουλμάνος, υπερβαίνοντας τα σοβαρά εμπόδια φανατικών μουσουλμάνων που δεν τον θεωρούσαν «καθαρόαιμο», έγινε το 1877 ο 257ος Μέγας Βεζίρης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
Εδώ καλό είναι να τονίσουμε αντικρούοντας την ανόητη, απλοϊκή και εθνικιστική αντίληψη, που εκλαμβάνει την Οθωμανική Αυτοκρατορία σαν μια βάρβαρη αυτοκρατορία, ότι η δυναστεία των Οσμανλήδων, για παράδειγμα, επέζησε χρονικά πολύ περισσότερο από κάθε άλλο βασιλικό οίκο της Ευρώπης, αν εξαιρέσει κανείς τον Οίκο των Ουίνδσορ της Μεγάλης Βρετανίας.
Προτεινόμενο βιβλίο:
Χρίστος Κ. Χριστοδούλου
Ο Έλληνας Τούρκος
Εκδόσεις: Επίκεντρο
Σελ.: 312
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ρίξε και εσύ μια αλήθεια ή ένα ψέμα ή κι ακόμα άλλη μιά αοριστία..