«Πριν ο Θεός γίνει Θεός και οι πέτρες γίνουν πέτρες, οι Έλληνες ήταν ήδη Έλληνες».

Ιστορία είναι γεγονότα που μας δίνονται σαν αληθινά ενώ , Μυθολογία είναι γεγονότα που μας δίνονται σαν ψεύτικα. Η Μυθολογία είναι πρωτότοκη αδελφή της Ιστορίας (Βολταίρος).

Το χωριό ΨΑΡΙ βρίσκεται στην περιοχή της Στυμφαλίας, η οποία αναφέρεται ως γεωγραφικός προσδιορισμός

από τα προϊστορικά χρόνια. Ήταν μία εκ των δεκατριών ανεξαρτήτων πολιτειών που συγκροτούσαν την Αρχαία Αρκαδία.

Περίπου την έκτη χιλιετία π.Χ. εμφανίζονται οι πρώτοι αυτόχθονες κάτοικοι της κεντρικής Πελοποννήσου με την ονομασία «Πελασγοί». Αργότερα περίπου το 1800 π.χ. ως γενάρχης τους αναφέρεται ο γιος του Θεού Δία και της Νιόβης, ΠΕΛΑΣΓΟΣ.

Οι κάτοικοι της περιοχής αυτοαποκαλούντο «ΠΡΟΣΕΛΗΝΟΙ», γιατί θεωρούσαν ότι οι πρόγονοί τους εμφανίστηκαν εκεί, πριν ακόμα η Σελήνη ξεκινήσει την τροχιά της στο διάστημα.

«Αρκάδες προσέληνοι» (Αριστ.Αποσπ. 549), η κυριολεκτική σημασία της οποίας είναι «Αρκάδες, οι προ της σελήνης, οι αρχαιότεροι της σελήνης». Οι μυθολόγοι, ετυμολόγοι, ιστορικοί καί σχολιαστές, λαμβάνοντες υπ’ όψη τό δεδομένον ότι οι Αρκάδες ανεγνωρίζοντο ως πολύ παλαιοί κάτοικοι της Ελλάδος, έναντι των άλλων Ελλήνων, παρείδον καί τελικώς αγνόησαν τήν δύναμη των συνθετικών στοιχείων του ονόματος προσέληνος, δηλαδή της προθέσεως πρό καί του ονόματος σέληνοι (σεληναίοι, οι εκ της σελήνης). Η πρόθεση πρό χρονικώς αναφέρεται σ’ ένα πολύ σημαντικόν γεγονός, το οποίον διαιρεί την ιστορίαν (προσωπικήν, συλλογικήν, εθνικήν, ευρωπαϊκήν, παγκόσμιον) σε δύο ευδιάκριτα μέρη, « προ και μετά» : Οι Αρκάδες υπήρχον προ της σελήνης, προ της ελεύσεως, του ερχομού, της εμφανίσεως της σελήνης, εν τω πεδίω ελξεως της γης, γεγονός κοσμοϊστορικόν», όπως ελέχθη ανωτέρω.

Ως γιοι του Πελασγού αναφέρονται ο Λυκάων ο οποίος έγινε βασιλιάς της Αρχαίας Αρκαδίας και ο ΤΗΜΕΝΟΣ ο οποίος πήρε ως κλήρο από τον πατέρα του τη «συνοριακή του Βασιλείου» περιοχή της Αρχαίας Στυμφαλίας. Πρώτος οικιστής της περιοχής μας επομένως είναι ο Τήμενος ο οποίος έχτισε την αρχέγονη πελασγική πολιτεία - σύμφωνα με ιστορικές πηγές- στην περιοχή ανάμεσα στο ύψωμα που σήμερα ονομάζουμε «κουρκούλα» και στο ξωκλήσι των Αγ.Θεοδώρων νοτιοδυτικά του σημερινού χωριού Ψάρι.

Σύμφωνα με την παράδοση σε αυτήν την πολιτεία γεννήθηκε η Θεά Ήρα, εκεί την ανέθρεψε ο Τήμενος και στον τροφέα της ξαναγύριζε η Θεά μετά τους συχνούς χωρισμούς της από τον «άτακτο» σύζυγό της Δία. Γι' αυτό ο Τήμενος -σύμφωνα με τον Παυσανία- δημιούργησε στην ευρύτερη περιοχή τρία Ιερά της Θεάς ΄Ηρας τα οποία είχαν τρία διαφορετικά αγάλματα της Θεάς : Ως "Παρθένου", ως "Τελείας" και ως "Χήρας". Τεράστιο κιονόκρανο που βρέθηκε περίπου το 1930 στην περιοχή «ΒΑΡΙΚΟ», συνηγορεί πιθανόν στην ύπαρξη ενός εκ των Ιερών της Θεάς Ήρας στην περιοχή του χωριού μας. Διάσπαρτα υπολείμματα Πελασγικών ερειπίων φανέρωναν μέχρι και τις αρχές του προηγούμενου αιώνα -όπως αναφέρει ο συγχωριανός μας συγγραφέας Κων/νος Α. Γαλάνης στο βιβλίο του «Η ΣΤΥΜΦΑΛΙΑ» (1901), την ύπαρξη της αρχέγονης πολιτείας, της οποίας το μεγαλύτερο μέρος χρησιμοποιήθηκε ως οικοδομικά υλικά για την κατασκευή πολύ αργότερα, της ξακουστής Μονής των Αγ.Θεοδώρων που ήκμασε στην περιοχή, κατά τους πρώτους Χριστιανικούς χρόνους.

Περί της ύπαρξης της πολιτείας αυτής στην περιοχή του χωριού , σπαράγματα αναφέρονται:

- από τον Στράβωνα στο βιβλίο του "Γεωγραφικά-Πελοπόννησος",

- από τον Παυσανία, "Ελλάδος περιήγηση- Αρκαδικά",

- από τον Ιερωμένο Μελέτιο τον Γεωγράφο (1661-1714) "Γεωγραφία παλαιά και νέα",

- από τον Ιακ. Ρ.Ραγκαβή, "Τα Ελληνικά" - τ. Β΄, 1853

- από τον προαναφερθέντα Κων/νο Α. Γαλάνη "Η Στυμφαλία" (1901) και

- από τον Τάκη Μπουγιούκο-Φενεάτη στο βιβλίο του "Στυμφαλία - Η κοιλάδα της μοναξιάς και της γαλήνης" (1980).

Εξ αυτών με την ακριβή τοποθεσία συμφωνούν οι Γαλάνης και Μπουγιούκος ενώ οι Στράβων, Μελέτιος και Ραγκαβής, αναφέρουν ότι η πολιτεία βρισκόταν πενήντα στάδια μακριά από την λίμνη και ο Παυσανίας απλώς αναφέρει ότι η αρχική πολιτεία του Τήμενου βρισκόταν σε άλλο σημείο της περιοχής και πάντως όχι κοντά στη λίμνη.

Αυτή λοιπόν ήταν η πρόδρομη πολιτεία της Στυμφαλίας, της οποίας το όνομα δεν διασώθηκε. Μπορούμε όμως να υποθέσουμε ότι - όπως συνηθιζόταν εκείνη την εποχή- το όνομα της πόλης, θα είχε σχέση πιθανόν με το όνομα του ιδρυτή της (π.χ. ΤΗΜΕΝΙΟΝ ή ΤΗΜΕΝΗ).

Η μετέπειτα ένδοξη πόλη φτιάχτηκε τελικώς στις όχθες της λίμνης, τέσσερες γενεές αργότερα από τον ΣΤΥΜΦΗΛΟ απόγονο του βασιλιά της αρχαίας Αρκαδίας Λυκάωνα, γιο του ΕΛΑΤΟΥ και εγγονό του γενάρχη των Αρκάδων, βασιλιά ΑΡΚΑΔΑ και της νύμφης ΕΡΑΤΟΥΣ. Επί των ημερών του θρυλικού βασιλιά Στύμφηλου, η περιοχή γνώρισε μεγάλη ευημερία. Ο ημίθεος Ηρακλής την εποχή του Στύμφηλου πραγματοποίησε τον έκτο του άθλο, θανατώνοντας και εκδιώκοντας τις Στυμφαλίδες όρνιθες που αποτελούσαν το φόβητρο της περιοχής.

"...ἕκτον ἐπέταξεν ἆθλον αὐτῷ τὰς Στυμφαλίδας ὄρνιθας ἐκδιῶξαι. ἦν δὲ ἐν Στυμφάλῳ πόλει τῆς Ἀρκαδίας Στυμφαλὶς λεγομένη λίμνη, πολλῇ συνηρεφὴς ὕλῃ· εἰς ταύτην ὄρνεις συνέφυγον ἄπλετοι, τὴν ἀπὸ τῶν λύκων ἁρπαγὴν δεδοικυῖαι. ἀμηχανοῦντος οὖν Ἡρακλέους πῶς ἐκ τῆς ὕλης τὰς ὄρνιθας ἐκβάλῃ, χάλκεα κρόταλα δίδωσιν αὐτῷ Ἀθηνᾶ παρὰ Ἡφαίστου λαβοῦσα. ταῦτα κρούων ἐπί τινος ὄρους τῇ λίμνῃ παρακειμένου τὰς ὄρνιθας ἐφόβει· αἱ δὲ τὸν δοῦπον οὐχ ὑπομένουσαι μετὰ δέους ἀνίπταντο, καὶ τοῦτον τὸν τρόπον Ἡρακλῆς ἐτόξευσεν αὐτάς"

Απολλόδωρου Βιβλίο Β΄ [Β 5,6]

Μετά τον άθλο του αυτό ο Ηρακλής παρέμεινε για αρκετό διάστημα στη Στυμφαλία και σύμφωνα με την μυθολογία συνευρέθη με την κόρη του βασιλιά Στύμφηλου, Παρθενόπη με την οποία απέκτησε ένα γιο τον ΕΥΗΡΗ.

Οι απόγονοι του βασιλιά Στύμφηλου, αρχής γενομένης από τον δισέγγονό του ΙΠΠΟΘΟΥ, υπήρξαν επί δεκατέσσερις (14) συνεχείς γενεές βασιλείς όλης της Αρκαδίας (Ιππόθους, Αίπυτος Β΄, Κύψελος, Ολαίας, Βουκολίων, Φίαλος, Σίμος, Πόμπος, Αιγινήτης, Πολυμήστορας, Αίχμις, Αριστοκράτης Α΄, Ικέτας, Αριστοκράτης Β΄)

Οι Στυμφάλιοι ορεσίβιοι όντες, ήταν λαός πολεμικός και σκληροτράχηλος. Αναφέρονται στην Ιλιάδα του Ομήρου ως «αγχιμαχηταί» (δηλαδή μαχητές για μάχες σώμα με σώμα) κατά τη διάρκεια του Τρωϊκού πολέμου στον οποίο έλαβαν μέρος υπό τις οδηγίες του Τεγεάτη βασιλιά των Αρκάδων Αγαπήνωρα, δέκα γενεές μετά τον Πελασγό.

Αναφέρονται επίσης ως «βαληνηφάγοι» (είχαν ως τροφή τα βελανίδια) σε χρησμό της Πυθίας. Υπήρξαν μισθοφόροι ξένων στρατών ιδιαίτερη δε μνεία γίνεται στη συμμετοχή χιλίων Στυμφαλίων οπλιτών υπό τον Στρατηγό Σοφαίνετο στην «Κύρου Ανάβαση». Μετά την ήττα στα Κούναξα, ο Σοφαίνετος - ο οποίος κατά τον Ιστορικό Ξενοφώντα ήταν ο γηραιότερος και σοφότερος των Ελλήνων Στρατηγών -έπαιξε σημαντικό ρόλο στην λεγόμενη «κάθοδο των Μυρίων». Ονομαστοί επίσης Στυμφάλιοι κατά τον Ξενοφώντα σε αυτήν την εκστρατεία ήταν οι Λοχαγοί Αγασίας και Αινείας, οι οποίοι σκοτώθηκαν σε μάχες στην Ασία.

Έτσι κάπως πορεύτηκαν οι αρχαίοι Στυμφάλιοι μέχρι το 146 π.χ. όταν οι Ρωμαίοι υπό τον Μόμμιο Λεύκιο κατέλαβαν και την Πελοπόννησο, δημιουργώντας έτσι την λεγόμενη «νύχτα του Ελληνισμού» που διήρκεσε μέχρι την απελευθέρωση από τον Τουρκικό ζυγό παρά τις όποιες στο μεταξύ εξάρσεις (Βυζάντιο κτλ).

Στο διάβα των αιώνων το Ψάρι ήταν και είναι αναπόσπαστο κομμάτι της Ιστορικής Στυμφαλίας με την οποία μοιράστηκε δόξα, χαρές, λύπες, πολέμους, επιδρομές αλλοφύλων, καταστροφές του τόπου από πλείστους λαούς, αλλά και από φυσικές καταστροφές όπως τον φοβερό σεισμό των 8,2 R της 21 Ιουλίου 365 μ.Χ. με επίκεντρο το ρήγμα της Ελαφονήσου, που προξένησε τεράστιες καταστροφές και πολλές χιλιάδες θύματα και χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι κατάστρεψε όλα τα τότε κάστρα της περιοχής (Φρούριο του Ψαρίου- που ήλεγχε την είσοδο από Αργολίδα, άνω & κάτω φρούρια του Γαβριά- που ήλεγχαν όλη την περιοχή της Νεμέας και τον Φλιούντα και φρούριο του Κοκκινόβραχου που βρισκόταν κοντά στο χωριό Ασπρόκαμπος και έλεγχε την είσοδο από την ξακουστή Αρχαία Τιτάνη).

Περισσότερες πληροφορίες στο site http://www.psarikorinthias.gr/