1) Πυκνώνει το σκοτάδι στην άκρη του τούνελ...
Πριν από λίγες μέρες ο άλλοτε κραταιός ηγέτης Μιχαήλ Γκορμπατσώφ δήλωσε πως βλέπει ότι ο κόσμος προετοιμάζεται για πόλεμο. Όπως όλες οι σημαντικές ειδήσεις
πέρασε σχεδόν αδιάφορα από την κοινή γνώμη που ναρκωμένη από ευημερία ενδιαφέρεται περισσότερο για τα "ξεκατινιάσματα" του Μίλο Γιαννόπουλος και το ταγιέρ της Μελάνια ή το καλσόν της Καρντάσιαν...
Βλέπε: Γκορμπατσόφ: Φαίνεται σαν ο κόσμος να προετοιμάζεται για πόλεμο
Οι ενδείξεις συνεχίζουν να συγκλίνουν πως η εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ θα αλλάξει τα δεδομένα του κόσμου όπως τον γνωρίσαμε τα τελευταία 30-40 χρόνια και ενδεχομένως πολλά από αυτά που θεωρούσαμε δεδομένα μετά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, μιας από τις μεγαλύτερες περιόδους ειρήνης και ευημερίας στην ιστορία.
Ο κόσμος όπως τον γνώρισαν οι τελευταίες γενιές ήταν ο κόσμος που διαμόρφωσαν οι νικητές του τελευταίου μεγάλου πολέμου, μετά το 1945.
Δηλ. ο κόσμος της Pax Americana και Pax Sovietica και μετά την κατάρρευση της Σοβιετίας το 1990, της μονοκρατορίας της Pax Americana.
Κρίσιμη καμπή της σύγχρονης ιστορίας είναι η περίοδος των αρχών της δεκαετίας του ’80 όταν στην ηγεσία των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου βρέθηκαν οι Ρήγκαν και Θάτσερ και στην ηγεσία της Κίνας ο Τενγκ Σιάο Πίνγκ.
Τότε μπήκαν οι βάσεις της παγκοσμιοποίησης την οποία η άνοδος Τραμπ σήμερα φιλοδοξεί να περιορίσει ή να ανατρέψει.
Στη δεκαετία του ’80 ο κομμουνισμός είχε χρεοκοπήσει σε ολόκληρη την υφήλιο. Στη Ρωσία η χρεοκοπία συνοδεύτηκε από κατάρρευση του συστήματος και αργότερα παλινόρθωση ενός ολιγαρχικού αυταρχικού καπιταλισμού.
Στην Κίνα έλαβε χώρα μια ελεγχόμενη από τη δικτατορία του ΚΚ μετάβαση από την κομμουνιστική οικονομία σε ένα μείγμα φεουδαρχικού-ολιγαρχικού καπιταλισμού με βασικό συγκριτικό πλεονέκτημα για πολλά χρόνια, το φθηνό εργατικό δυναμικό που είχε καταφέρει η κομμουνιστική εξαθλίωση.
Το άνοιγμα της Κίνας στις δυτικές καπιταλιστικές επιχειρήσεις είχε εκρηκτικά αποτελέσματα.
Το κατά κεφαλήν ΑΕΠ της Κίνας από το 1980 μέχρι το 2016 έχει αυξηθεί κατά 2.658% από τα 291 δολάρια το 1981 το χρόνο στα 8.027 δολάρια το 2015.
Κατά την ίδια περίοδο το κατά κεφαλήν ΑΕΠ στις ΗΠΑ αυξήθηκε κατά 83,4% από 28.187 δολ. το χρόνο το ’81 στα 51.720 δολ. το 2015.
Το 1981 οι εξαγωγές των ΗΠΑ στην Κίνα ήταν 3,1 δισ. δολ. και οι εισαγωγές 4,7 δισ. δολ. γράφοντας εμπορικό έλλειμμα 1,6 δισ. δολ.
Το 2016 οι εξαγωγές έφτασαν τα 104,1 δισ. δολ. και οι εισαγωγές τα 423,4 δισ. δολ. εκτοξεύοντας το έλλειμμα στα 319,2 δισ. δολ.
Δεκάδες εκατομμύρια παραγωγικές καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας στις ΗΠΑ μετανάστευσαν στην Κίνα. Ένα μέρος του κόσμου αυτού απορροφήθηκε από κακοπληρωμένες ευέλικτες μορφές απασχόλησης.
Σαν καταναλωτές όμως ευνοήθηκαν όλοι γιατί καθώς έπεσε το κόστος παραγωγής, μειώθηκαν οι τιμές των περισσότερων προϊόντων και απέκτησαν μεγαλύτερη πρόσβαση σε αυτά και οι οικονομικά ασθενέστεροι. Η παγκόσμια φτώχεια μειώθηκε δραστικά λόγω της παγκοσμιοποίησης.
Όμως οι κοινωνικές κατηγορίες των ΗΠΑ που συνθέτουν τα "μπλε κολάρα" επλήγησαν από την παγκοσμιοποίηση. Αντιθέτως τα "λευκά κολάρα" και οι συνταξιούχοι ευνοήθηκαν.
Οι εργαζόμενοι με υψηλές δεξιότητες ευνοήθηκαν γιατί μπορούσαν να πουλήσουν τις δεξιότητες σε μεγαλύτερο μέγεθος αγοράς λόγω παγκοσμιοποίησης.
Οι μεγάλες πολυεθνικές ευνοήθηκαν γιατί παρήγαγαν με μικρότερα κόστη στην Κίνα (και άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες) και επιπλέον στις οικονομίες αυτές βρήκαν νέους πελάτες.
Μαζί με τις μεγάλες πολυεθνικές ευνοήθηκαν και οι μέτοχοί τους. Οι μεγαλύτεροι μέτοχοι όμως είναι αμοιβαία κεφάλαια που διαχειρίζονται κυρίως χρήματα ασφαλιστικών ταμείων της Δύσης. Η παγκοσμιοποίηση λοιπόν βοήθησε και το αυξανόμενο πλήθος των συνταξιούχων να λαμβάνει καλύτερες συντάξεις.
Από μια άλλη σκοπιά αυτό που έγινε τις τελευταίες δεκαετίες ήταν οι Αμερικάνοι να τυπώνουν δολάρια και με αυτά να αγοράζουν πρώτες ύλες από όλον τον κόσμο και εργασία από τους Κινέζους.
Όπως και να ήταν εκατομμύρια Αμερικάνοι έχασαν τις εργασίες και αισθάνθηκαν πως οι πολιτικές και οικονομικές ελίτ τους έχουν εγκαταλείψει.
Αυτές οι κατηγορίες ψήφισαν Τραμπ για να επιβάλει δασμούς και να χτίσει τείχη που θα εμποδίσουν το φθηνό εργατικό δυναμικό να εισέρχεται στις ΗΠΑ. Ανάλογες καταστάσεις αντιπροσωπεύει και η άνοδος του λαϊκισμού στην Ευρώπη.
Αυτή είναι σε γενικές γραμμές η οικονομική διάσταση των εξελίξεων της παγκοσμιοποίησης τις τελευταίες δεκαετίες. Υπάρχει και γεωπολιτική.
Ο νέος ψυχρός (ή θερμός) πόλεμος...
Οι ΗΠΑ ξοδεύουν για αμυντικές δαπάνες σήμερα περί τα 600 δισ. δολάρια το χρόνο. Με το ποσό αυτό έχουν περί τα 12 αεροπλανοφόρα και δεκάδες στρατιωτικές βάσεις που τους επιτρέπουν να έχουν παρουσία όλο το 24ωρο στα κρισιμότερα σημεία της υδρογείου.
Το ποσό αυτό αντιπροσωπεύει περί το 3,5-4% του ΑΕΠ των ΗΠΑ και είναι λίγο χαμηλότερο από το ποσοστό που αντιπροσώπευαν οι αμυντικές δαπάνες το 1980.
Η Κίνα το 2016 ξόδεψε για αμυντικές δαπάνες περί τα 200 δισ. δολάρια και είναι η δεύτερη χώρα μετά τις ΗΠΑ σε αμυντικές δαπάνες στον κόσμο. Το 2016 οι συνολικές αμυντικές δαπάνες στον πλανήτη έφτασαν τα 1,6 τρισ. δολάρια.
Το 1989 οι αμυντικές δαπάνες της Κίνας δεν ξεπερνούσαν τα 7 δισ. δολάρια. Το 2008 είχαν εκτιναχθεί στα 100 δισ. δολάρια.
Για να έχουμε μια τάξη μεγέθους οι αμυντικές δαπάνες της Ρωσίας ήταν το 2016 περί τα 66 δισ. δολ., του Η.Β. περί τα 55,5 δισ. δολ., της Γαλλίας περί τα 50 δισ. δολ., της Ινδίας 55,5 δισ. δολ.,της Γερμανίας 39 δισ. δολ. κλπ.
Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγουν πολλοί είναι πως σε 10 χρόνια η Κίνα θα έχει ένα οπλοστάσιο που θα μπορεί να σταθεί με φιλοδοξίες απέναντι σ’ αυτό των ΗΠΑ.
Υπάρχουν αρκετοί που πιστεύουν πως οι ΗΠΑ αν θέλουν να διατηρήσουν την ισχύ τους θα πρέπει να κινηθούν επιθετικά τώρα που η διαφορά παραμένει ακόμη σημαντική.
Η κατάσταση αυτή ονομάζεται η "Παγίδα του Θουκυδίδη" και χαρακτηρίζει την ανάγκη μιας ισχυρής δύναμης να αντιμετωπίσει μια ανερχόμενη όσο είναι ακόμη μικρή και άρα ευκολότερος αντίπαλος.
Οι πρώτες κινήσεις αναπροσανατολισμού της οικονομικής και γεωστρατηγικής πολιτικής των ΗΠΑ από την προεδρία Τραμπ ενισχύουν τα σενάρια αντιπαράθεσης με την Κίνα. Έτσι εξηγείται και η προσπάθεια προσεταιρισμού της Ρωσίας.
Τη δεκαετία του ’70 ο Νίξον προσέγγισε την Κίνα και γιατί η ανερχόμενη απειλή ήταν η ΕΣΣΔ. Τώρα φαίνεται ο Τραμπ να προσανατολίζεται στο αντίστροφο.
Οι εξελίξεις αυτές θα έχουν συνέπειες στην Ευρώπη η οποία περνά σε δεύτερη μοίρα και λογίζεται ως ανταγωνιστής των ΗΠΑ. Οι εξελίξεις αυτές θα επηρεάσουν και την Ελλάδα αφού η χρησιμότητα στη διεθνή οικονομία έχει κάνει με τους εξής τομείς.
Ενεργειακός Κόμβος: Η Ελλάδα εξασφαλίζει την απρόσκοπτη πρόσβαση της Ευρώπης στις ενεργειακές πηγές του περσικού κόλπου διατηρώντας στα πλαίσια της συμμαχίας της, την πρόσβαση στη διώρυγα του Σουέζ ασφαλή. Η Ελλάδα είναι χρήσιμη στην ανάγκη μείωσης της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία.
Πύλη της Κίνας: Η Ελλάδα διαθέτει τα λιμάνια της Ευρώπης που βρίσκονται πιο κοντά στην Κίνα. Εκτός από τη μεσολάβηση στις μεταφορές θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί και την ανάγκη συναρμολόγησης κινέζικων προϊόντων στην Ευρώπη.
Ναυτιλία: Ένα μεγάλο μέρος του διεθνούς εμπορίου γίνεται από ελληνόκτητο στόλο.
Η πιθανή απομόνωση της Κίνας από την Ευρώπη λοιπόν δεν ευνοεί τα ελληνικά συμφέροντα. Ούτε η αύξηση της ενεργειακής εξάρτησης της Ευρώπης από τη Ρωσία.
2) Η παγίδα του Θουκυδίδη...
Διαρκούσης της πολιορκίας της Ποτίδαιας, συνεκλήθη, με πρωτοβουλία της Κορίνθου, το Συμβούλιο της Πελοποννησιακής Συμμαχίας στη Σπάρτη. Εκεί, οι σύμμαχοι εξέθεσαν τα παράπονά τους για την αδράνεια της Σπάρτης σε πολλές περιπτώσεις Αθηναϊκών αυθαιρεσιών και την κάλεσαν να επιτεθεί, επιτέλους, στην Αθήνα, τηρώντας τη δέσμευσή της στη Συμμαχία.
Μεταξύ άλλων οι Κορίνθιοι ισχυρίστηκαν πως τα τελευταία χρόνια υπήρξε ισχυροποίηση των Αθηνών και πως αν η Σπάρτη δεν κινηθεί τώρα εναντίον τους στο μέλλον τα πράγματα θα είναι πιο δύσκολα.
Από του σπαρτιάτες πολλοί υποστήριξαν τη κήρυξη του πολέμου στους Αθηναίους. Επιφυλακτικός εμφανίστηκε ο στρατηγός Αχίδαμος, ο οποίος αφού ανέλυσε το ρόλο της οικονομικής ισχύος των Αθηνών τόνισε πως κανείς δεν είναι σε θέση να προβλέψει τη έκβαση ενός πολέμου εκ των προτέρων.
Οι Σπαρτιάτες κήρυξαν τον πόλεμο στους Αθηναίους νίκησαν μετά από μακρύ εξαντλητικό πόλεμο, αλλά μετά την νίκη τους ξεκίνησε και η παρακμή της Σπάρτης. Αργότερα εμφανίστηκαν οι Μακεδόνες και το βασιλιά Φίλιππο. Η δημοκρατία στην Αθήνα εν τω μεταξύ είχε εκπνεύσει οριστικά.
Η ομιλία του Αρχίδαμου στη συνέλευση των Σπαρτιατών…
Ακολουθεί η ομιλία του Αρχιδάμου του 2ου, αντιγραμμένη από τη "Θουκυδίδου Ιστορία" (μετάφραση Άγγελου Βλάχου, εκδ. Ηριδανός, σελ. 61 – 65).
"Λακεδαιμόνιοι!
"Έχω, ο ίδιος, πείρα πολλών πολέμων και βλέπω ότι μεταξύ σας, υπάρχουν πολλοί συνομήλικοί μου που έχουν κι αυτοί αρκετή πείρα ώστε να μην επιθυμούν ν’ αρχίση πόλεμος, όπως, ίσως, θα το ήθελε η πλειονοψηφία, και να μην τον θεωρούν σαν καλό και ακίνδυνο εγχείρημα.
"Αν σκεφθήτε, άλλωστε, με ψυχραιμία, θα αντιληφθήτε ότι ο πόλεμος για τον οποίο, τώρα, συσκέπτεσθε, θα είναι δύσκολος. Απέναντι στους Πελοποννησίους και τους γείτονές μας έχομε αρκετές δυνάμεις και είμαστε σε θέση να ενεργήσωμε ταχύτατα σε όποιο σημείο χρειαστή.
"Έχοντας, όμως, απέναντί μας ανθρώπους που η χώρα τους είναι μακριά, που είναι άριστα προετοιμασμένοι σε όλα και διαθέτουν πλούτο, ιδιωτικό και δημόσιο, και στόλους και ιππικό και όπλα και ανθρώπινες εφεδρείες περισσότερες κ’ έχουν, εκτός απ’ αυτά, συμμάχους που πληρώνουν φόρο, πως μπορούμε, απερίσκεπτα, ν’ αναλάβωμε έναν πόλεμο; Και που θα στηριχθούμε για να τον κηρύξωμε, ενώ είμαστε απροετοίμαστοι;
"Στο ναυτικό μας; Αλλά υστερούμε πολύ απέναντί τους και θα χρειαστή πολύς καιρός για να προετοιμαστούμε και για να μπορέσωμε να τους αντιμετωπίσωμε.
"Στον πλούτο μας; Αλλά σ’ αυτό υστερούμε ακόμα περισσότερο. Ούτε δημόσιο θησαυρό έχομε ούτε είμαστε σε θέση να συνεισφέρωμε απ’ τις ιδιωτικές μας περιουσίες.
"Ίσως κανείς αναθαρρήση με τη σκέψη ότι υπερτερούμε σε οπλισμό και αριθμό ανδρών και θα μπορούμε, έτσι, να λεηλατούμε τη γή τους με συχνές επιδρομές. Αλλά η κυριαρχία τους εκτείνεται σε πολλές περιοχές και θα μπορούν να προμηθεύωνται, από θάλασσα, ό, τι τους χρειάζεται.
"Αν δοκιμάσωμε να υποκινήσωμε τους συμμάχους τους ν’ αποστατήσουν, τότε θα πρέπει να τους βοηθήσωμε με στόλο, αφού οι περισσότεροι είναι νησιώτες.
"Τι είδους πόλεμο, λοιπόν, θα κάνωμε εναντίον τους; Αν δεν αποκτήσωμε την υπεροπλία κατά θάλασσαν και αν δεν τους στερήσουμε τις προσόδους με τις οποίες συντηρούν το ναυτικό τους, τότε εμείς θα παθαίνωμε περισσότερες από εκείνους, συμφορές.
"Και τότε, ούτε έντιμη ειρήνη θα μπορούμε να κάνωμε, και για άλλους λόγους, αλλά και επειδή θα είναι βέβαιο ότι εμείς αρχίσαμε τον πόλεμο. Δεν πρέπει, άλλωστε, να μας παρασύρει η ιδέα ότι ο πόλεμος θα τελειώση γρήγορα, επειδή θα λεηλατήσωμε τη χώρα τους. Αντίθετα, πολύ φοβάμαι, ότι θα κληροδοτήσωμε τον πόλεμο στα παιδιά μας, γιατί είναι απίθανο οι υπερήφανοι Αθηναίοι να υποταγούν για χάρη της γής τους ή να πανικοβληθούν, σαν πρωτόπειροι, εξαιτίας του πολέμου.
"Αυτά όλα δεν σημαίνουν, βέβαια, ότι πρέπει να αδιαφορούμε και ν’ αφήνωμε τους συμμάχους μας να βλάπτωνται χωρίς να καταγγέλωμε τις επιβουλές των Αθηναίων. Εκείνο που σας ζητώ είναι να μην κηρύξωμε ακόμα πόλεμο, αλλά να στέλνωμε πρέσβεις και να διαμαρτυρόμαστε, χωρίς όμως να λέμε φανερά ούτε ότι θα κάνωμε πόλεμο ούτε ότι θ’ ανεχθούμε την κατάσταση.
"Στο μεταξύ θα πρέπει ν’ αρχίσωμε να ετοιμαζόμαστε εξασφαλίζοντας συμμάχους, Έλληνες ή βάρβαρους, από εκείνους που θα μπορούν να μας βοηθήσουν και με ναυτικό και με χρήματα. Κανείς δεν μπορεί να μας κατηγορήση αν, θύματα της επιβουλής των Αθηναίων και για να σωθούμε, επιδιώξωμε συμμαχίες όχι μόνο με Έλληνες, αλλά και με βαρβάρους.
"Θα πρέπει όμως και τους εσωτερικούς μας πόρους να επιστρατεύσωμε. Αν οι Αθηναίοι συμμορφωθούν με τα όσα θα τους πουν οι πρέσβεις μας, τότε τόσο το καλύτερο. Αν όχι, τότε μετά από δύο ή τρία χρόνια θα είμαστε πολύ καλύτερα προετοιμασμένοι για να τους επιτεθούμε, άν τ’ αποφασίσωμε. Και ίσως τότε, βλέποντας την προετοιμασία μας, που θα επιβεβαιώνει τις προθέσεις μας, οι Αθηναίοι θα υποχωρήσουν πιό εύκολα αν η χώρα τους είναι άθικτη.
"Και θα πρέπει ν’ αποφασίσουν, ενώ θ’ απολαμβάνουν αγαθά που θα υπάρχουν ακόμα και δεν θα έχουν γίνει ερείπια.
"Δεν πρέπει να θεωρείτε την γή τους σαν άλλο τι παρά σαν ενέχυρο που κρατείτε, το οποίο είναι τόσο πιό πολύτιμο όσο είναι καλύτερα καλλιεργημένο. Και το ενέχυρο αυτό πρέπει να το προφυλάξετε όσο το δυνατόν περισσότερο και ν’ αποφύγετε να τους σπρώξετε στην απελπισία κάνοντάς τους αδιάλλακτους.
"Γιατί αν ενδώσωμε στην πίεση των συμμάχων μας και καταστρέψωμε την Αττική προτού ετοιμαστούμε για πόλεμο, προσέξτε μήπως οδηγήσωμε την Πελοπόννησο σε μεγαλύτερη ταπείνωση και συμφορά.
"Παράπονα που έχουν ιδιώτες ή πολιτείες μπορούν πάντα να βρουν λύση. Αλλά εάν για τα συμφέροντα μερικών αναλάβωμε όλοι μαζί έναν πόλεμο που κανείς δεν μπορεί να προβλέψη την έκβασή του, δεν θα είναι εύκολο να τον τερματίσωμε κατά τρόπο έντιμο.
"Κανείς ας μη νομίση ότι είναι ανανδρία τόσες πολιτείες να μην επιτίθενται αμέσως εναντίον μιάς πολιτείας. Και οι Αθηναίοι έχουν συμμάχους πολλούς, που πληρώνουν, μάλιστα, φόρο.
"Ο πόλεμος γίνεται λιγότερο με όπλα και περισσότερο με χρήματα τα οποία πρέπει να ξοδεύη κανείς για να είναι πιό αποτελεσματική η πολεμική προσπάθεια, κυρίως όταν μιά ηπειρωτική δύναμη αγωνίζεται εναντίον μιάς ναυτικής.
"Πριν απ’ όλα, λοιπόν, ας βρούμε τ’ αναγκαία χρήμματα κι ας μην παρασυρθούμε πρόωρα από τους λόγους των συμμάχων μας. Αφού εμείς θα έχωμε την μεγαλύτερη ευθύνη για τα όσα καλά ή κακά θα συμβούν, εμείς και πρέπει να τα προβλέψωμε με ηρεμία.
"Όσο για τη βραδύτητα και την αναβλητικότητα για τις οποίες μας κατηγορούν, δεν πρέπει τούτο να μας προκαλή ντροπή, γιατί, αν τώρα βιαστήτε ν’ αρχίσετε τον πόλεμο, θ’ αργήσετε πολύ να τον τελειώσετε, αφού θα είστε απροετοίμαστοι.
"Και επιτέλους, μήπως η πολιτεία μας δεν είναι από πάντα ελεύθερη και δεν χαίρει μεγάλης φήμης; Τούτο είναι απόδειξη μιάς νηφάλιας σωφροσύνης, γιατί μόνοι εμείς δεν γινόμαστε υπερφίαλοι με τις επιτυχίες μας ούτε απελπιζόμαστε με τις αποτυχίες μας. Αν μερικοί προσπαθήσουν, με επαίνους, να μας εξωθήσουν, παρά τη θέλησή μας, σ’ επικίνδυνες περιπέτειες, δεν παρασυρόμαστε από τα ευχάριστα λόγια τους, κι αν θέλουν άλλοι να μας ερεθίσουν κατηγορώντας μας, δεν οργιζόμαστε και δεν αλλάζομε γνώμη.
"Στην ευνομία μας χρωστούμε και την πολεμική μας αρετή και την πολιτική μας σωφροσύνη και τούτο επειδή το αίσθημα της τιμής συνδέεται στενά με την σωφροσύνη και η γεναιότητα με το αίσθημα της ντροπής.
"Έχομε ευνομία επειδή η ανατροφή μας δεν είναι εκλεπτυσμένη ώστε να μας οδηγή στο να περιφρονούμε τους νόμους. Είναι όσο χρειάζεται σκληρή για να μας κάνη να τους σεβόμαστε.
"Δεν είμαστε από εκείνους που επιδίδονται σε περιττά πράγματα και κρίνουν με παχιά μόνο λόγια τις πολεμικές προετοιμασίες του εχθρού, αλλά υστερούν πολύ τη στιγμή της δράσης.
"Πιστεύομε, αντίθετα, πως οι άλλοι είναι εξίσου προνοητικοί όσο και εμείς και ότι τις τροπές της τύχης δεν μπορεί κανείς να τις προβλέψη με την λογική. Πάντα προετοιμαζόμαστε ν’ αντιμετωπίσωμε τους αντιπάλους μας πιστεύοντας πως κι αυτοί ενεργούν με σχέδιο μελετημένο. Πρέπει, λοιπόν, να μην εξαρτούμε τις ελπίδες μας από τα ενδεχόμενα λάθη των εχθρών μας, αλλά από τα κατάλληλα μέτρα που εμείς θα πάρωμε, κι ας νομίζωμε ότι διαφέρει πολύ άνθρωπος από άνθρωπο. Άριστος, όμως, είν’ εκείνος που ανατρέφεται σκληρά και με πειθαρχία.
"Ας μην εγκαταλείψωμε, λοιπόν, όλες αυτές τις αρχές που μας κληροδότησαν οι πατέρες μας, τις οποίες εφαρμόζομε πάντα με όφελος. Ας μη βιαστούμε να πάρωμε σε λίγη ώρα μέσα, μιάν απόφαση που αφορά τόσες ζωές, τόσον πλούτο, τόσες πολιτείες και τόση δόξα, αλλά ας σκεφτούμε ψύχραιμα. Και τούτο μας επιτρέπεται, ακριβώς, επειδή είμαστε ισχυροί.
"Στείλτε πρέσβεις στην Αθήνα και κάνετε παραστάσεις για την Ποτίδαια και για όσα οι σύμμαχοί μας καταγγέλουν ότι παθαίνουν, αφού, μάλιστα, οι Αθηναίοι λένε ότι είναι έτοιμοι να δεχτούν διαιτησία.
"Δεν είναι σωστό να εκστρατεύη κανείς εναντίον εκείνου που δέχεται να κριθή από διαιτητή, σαν να ήταν κιόλας ένοχος.
"Ταυτόχρονα, όμως, να ετοιμάζεστε για πόλεμο. Μιά τέτοια απόφαση είναι η καλύτερη, και η πιό ανησυχητική για τους εχθρούς μας".
Βλέπε: Ομιλία Αρχίδαμου
Πηγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Ρίξε και εσύ μια αλήθεια ή ένα ψέμα ή κι ακόμα άλλη μιά αοριστία..