Τι σημαίνει «πρωτοπορία;

Θα  κάνω  πρώτα  απ' όλα  μια  ιστορική  παρατήρηση  σχετικά  με  τον όρο  "πρωτοπορία".  Δεν πιστεύω  ότι  ο  Σοφοκλής, ο Σαίξπηρ, ο Mπαχ ήταν πρωτοπόρο στην εποχή τους. Αυτό δεν

σημαίνει ότι τα έργα τους τύγχαναν καθολικής αποδοχής. Yπήρχαν  ασφαλώς  διενέξεις,  διαφορές  απόψεων,  γούστου,  αισθητικής.  Αλλά  όμως τότε  δεν  υπήρχε  η  έννοια  της  "πρωτοπορίας".  H  έννοια  αυτή  η  οποία  προέρχεται  από τη στρατιωτική ορολογία και περιγράφει  μια  ομάδα  που  προπορεύεται  για  να εξερευνήσει το χώρο και να κάνει τις πρώτες επαφές με τον εχθρό είναι μια σχετικά πρόσφατη επινόηση.

H έννοια της "πρωτοπορίας" συνεπάγεται ότι η Ιστορία είναι και πρέπει  να  είναι  "πορεία  προς  τα  εμπρός" και  "πρόοδος".  Στην  καλύτερη  περίπτωση, η  έννοια  αυτή  στηρίζεται  σε  τεράστιες  φιλοσοφικές  και  ιστορικές προϋποθέσεις.  Στη χειρότερη περίπτωση, είναι απλώς παράλογη.

Διότι  είναι  παράλογο  να  λες  πως  "ό,τι είναι καινούργιο είναι καλύτερο", "ό,τι είναι καινούργιο είναι ωραιότερο" κ.λπ. Και  όμως, αυτή η αντίληψη κυριαρχεί στις μέρες μας.

Οι πρώτες εκδηλώσεις αυτού του φαινομένου   εμφανίστηκαν   πιθανότατα   στη Γαλλία  στο  τέλος  της  Παλινόρθωσης  (μέσα του 19ου αιώνα) και ασφαλώς στη διάρκεια  της  εξουσίας  του  Ναπολέοντα  Γ(1852-1870).  Ο  Μπωντλέρ  καταδικάστηκε για  τα  "Άνθη  του  κακού",  διότι  θεωρήθηκε ότι    προσέβαλε τη  δημόσια  ηθική, ο Μανέ δημιούργησε   σκάνδαλο  με  τον  πίνακά  του  "Ολυμπία",  ο  Ρεμπώ...κ.λπ.   Όμως   το φαινόμενο

αυτό, σχεδόν    ταυτόχρονα με τη Γαλλία, επεκτάθηκε και στις άλλες ευρωπαϊκές

χώρες.  Στη  Γερμανία,  ο  Βάγκνερ  ισχυρίστηκε  ότι  έγραφε  τη  "μουσική  του  μέλλοντος". Στη Ρωσία, πριν από την Επανάσταση,  γύρω  στα  1900,  παρατηρήθηκε  ένας καταπληκτικός  οργασμός  αντισυμβατικής δημιουργίας  στη  ζωγραφική,  τη  γλυπτική,

την ποίηση. Αυτή την περίοδο εμφανίστηκε επίσης, ως τύπος και όχι ως ατομική περίπτωση,  η  λεγόμενη  "παρεξηγημένη  ιδιοφυΐα"  και  ο  "καταραμένος  καλλιτέχνης".  Ο

Bαν Γκογκ πέθανε σε έσχατη ένδεια το 1890,ενώ  ογδόντα  χρόνια  αργότερα,  οι  πίνακές

του κατέρριψαν όλα τα ρεκόρ στα χρηματιστήρια  της  αγοράς  των  έργων  ζωγραφικής.  Mπορούμε  να  πούμε  ότι  οι  μεγάλοι δημιουργοί ανάμεσα στο 1860 και το 1930αποκόπηκαν  από  την  κοινωνία  και  αντιπαρατέθηκαν σ' αυτήν. Το έργο τους θεωρήθηκε  ανατρεπτικό  ή  ακατανόητο. Και  οι ίδιοι, στις περισσότερες περιπτώσεις, θεωρήθηκαν εχθροί του κατεστημένου.

Κορνήλιος Καστοριάδης.